Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Tczewie

POSTANOWIENIE

T., dnia 11 stycznia 2023 r.

Sądy Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny

Przewodniczący sędzia Andrzej Lubowiecki

Protokolant starszy sekretarz sądowy Magdalena Műller

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2023 r. w Tczewie

na rozprawie

sprawy z wniosku wnioskodawcy Gminy Miejskiej T.

z udziałem uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia

I.  Ustanowić na rzecz uczestnika na stanowiącej własność wnioskodawcy nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), służebność przesyłu, polegającą na prawie korzystania przez uczestnika z działki gruntu nr (...) w (...), o powierzchni 0,0589 ha, z obszaru o powierzchni zajętości 62 m2 - długość 62 m, szerokość 1,0 m, to jest po 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągów, w zakresie niezbędnym do przesyłu i eksploatacji posadowionych pod powierzchnią gruntu gazociągów niskiego ciśnienia DN 110 o długości 31 m i DN 80 o długości 31 m, który wraz z infrastrukturą stanowią elementy systemu przesyłowego uczestnika, polegającą na:

1.  zapewnieniu niezakłóconego dostępu uczestnika lub osób/podmiotów, działających w imieniu i na jego rzecz, do gazociągów, w szczególności przez niepodejmowanie działań, w wyniku których ten dostęp byłby ograniczony lub utrudniony;

2.  prawie wstępu na nieruchomość służb technicznych oraz sprzętu uczestnika lub osób/podmiotów, działających w imieniu i na jego rzecz, oraz ich sprzętu, w celu wykonania prac, polegających na eksploatacji, obsłudze, remoncie, modernizacji, naprawie, konserwacji i kontroli gazociągów, przy czym określić, że obszar gruntu przeznaczony na te prace nie będzie szerszy niż 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągu;

3.  niepodejmowaniu działań, w szczególności prowadzenia prac ziemnych, umieszczania instalacji, prowadzenia robót budowlanych, które mogłyby w ingerować bezpośrednio lub/i pośrednio w strukturę oraz funkcjonowanie gazociągów w obszarze po 0,5 m po każdej stronie od ich osi;

4.  powstrzymaniu się z nasadzaniem drzew i krzewów oraz urządzeniem składowisk na nieruchomości w obszarze po 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągów;

5.  uzgadnianiu z uczestnikiem zamierzeń inwestycyjnych oraz zagospodarowania nieruchomości;

6.  zobowiązaniu się właściciela nieruchomości do powiadomienia nabywcy o ustanowieniu służebności przesyłu, w przypadku zbycia lub utraty prawa własności nieruchomości.

II.  Zasądzić, tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności, od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 1.405 zł (jeden tysiąc czterysta pięć złotych), płatną w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia niniejszego postanowienia.

III.  Zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 580 zł (pięćset osiemdziesiąt złotych), z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia postanowienia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt I Ns 375/22

UZASADNIENIE

Wnioskodawca Gmina Miejska T. złożył wniosek o ustanowienie na nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej o numerze (...) służebności przesyłu na rzecz uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T., polegającej na:

1.  prawie korzystania przez uczestnika z działki gruntu nr (...) w (...), o powierzchni 0,0589 ha, z obszaru o powierzchni zajętości 62 m2 - długość 62 m, szerokość 1,0 m, to jest po 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągów, oznaczonych kolorem żółtym na mapie stanowiącej załącznik niniejszego postanowienia, w zakresie niezbędnym do przesyłu i eksploatacji posadowionych pod powierzchnią gruntu gazociągów niskiego ciśnienia DN 110 o długości 31 m i DN 80 o długości 31 m, który wraz z infrastrukturą stanowią elementy systemu przesyłowego uczestnika, polegającą na:

a.  zapewnieniu niezakłóconego dostępu uczestnika lub osób/podmiotów, działających w imieniu i na jego rzecz, do gazociągów, w szczególności przez niepodejmowanie działań, w wyniku których ten dostęp byłby ograniczony lub utrudniony;

b.  prawie wstępu na nieruchomość służb technicznych oraz sprzętu uczestnika lub osób/podmiotów, działających w imieniu i na jego rzecz, oraz ich sprzętu, w celu wykonania prac, polegających na eksploatacji, obsłudze, remoncie, modernizacji, naprawie, konserwacji i kontroli gazociągów, przy czym określić, że obszar gruntu przeznaczony na te prace nie będzie szerszy niż 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągu;

c.  niepodejmowaniu działań, w szczególności prowadzenia prac ziemnych, umieszczania instalacji, prowadzenia robót budowlanych, które mogłyby w ingerować bezpośrednio lub/i pośrednio w strukturę oraz funkcjonowanie gazociągów w obszarze po 0,5 m po każdej stronie od ich osi;

d.  powstrzymaniu się z nasadzaniem drzew i krzewów oraz urządzeniem składowisk na nieruchomości w obszarze po 0,5 m po każdej stronie od osi gazociągów;

e.  uzgadnianiu z uczestnikiem zamierzeń inwestycyjnych oraz zagospodarowania nieruchomości;

f.  zobowiązaniu się właściciela nieruchomości do powiadomienia nabywcy o ustanowieniu służebności przesyłu, w przypadku zbycia lub utraty prawa własności nieruchomości.

Wnioskodawca zażądał także zasądzenia, tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności, od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwoty 1.405 zł.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że jest właścicielem nieruchomości wskazanych we wniosku. Na nieruchomościach tych usytuowane są urządzenia przesyłowe stanowiące część sieci przesyłowej uczestnika. Pełnomocnik wnioskodawcy zwrócił się do uczestnika o uregulowanie stanu prawnego, jednak do zawarcia umowy ustanawiającej służebność przesyłu nie doszło. Zostały zatem spełnione warunki do wystąpienia z wnioskiem przewidzianym w art. 3052 § 2 k.c. Wnioskodawca wniósł przy tym o zasądzenie na swoją rzecz wynagrodzenia w wysokości wynikającej ze sporządzonego na jego zlecenie operatu szacunkowego.

Uczestnik w odpowiedzi na wniosek uznał żądanie wniosku w zakresie ustanowienia służebności przesyłu w zakresie gazociągu niskiego ciśnienia DN 110 o długości 31 m za wynagrodzeniem 702,50 zł. Wniósł o oddalenie wniosku w pozostałej części, z uwagi na nieużywanie gazociągu niskiego ciśnienia DN 80 o długości 31 m, jednocześnie jednak podniósł zarzut zasiedzenia tego gazociągu.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny.

Bezsporne jest, że wnioskodawca jest właścicielem nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej o numerze (...). Przed wnioskodawcą, do dnia 27 maja 1990 r., jej właścicielem był Skarb Państwa. Uczestnik jest właścicielem położonych na wchodzącej w jej skład działce nr (...) gazociągów niskiego ciśnienia DN 110 i DN 80 – każdy o długości 31 m, przy czym drugi z nich nie jest używany. Na nieruchomości znajdują się wyłącznie wskazane gazociągi służące do przesyłu gazu.

(przyznanie okoliczności faktycznych prze strony, a nadto dowody – opinia biegłego z zakresu instalacji gazowych k. 111-122, postanowienie Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 20 lutego 1992 r. w sprawie Nr (...) (...) k. 7 – 8 akt księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości)

Pismem z 29 grudnia 2021 r., doręczonym 3 stycznia 2022 r., wnioskodawca zwrócić się do uczestnika o ustanowienie służebności przesyłu.

(pismo z 29 grudnia 2021 r. k. 21 – 22 i dowód jego doręczenia k. 23 – 24)

Bezsporne jest także, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu wynosi 1.405 zł.

(operat szacunkowy k. 25 – 31)

S ąd zważył, co następuje.

Z dniem 3 sierpnia 2008 r. weszły w życie przepisy art. 3051 – 3054 k.c. wprowadzające służebność przesyłu pozwalającej obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Przez należącą do wnioskodawcy nieruchomość przebiegają objęte żądaniem wniosku dwa gazociągi niskiego ciśnienia.

Można przyjąć domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.), że ustanowienie służebności jest konieczne dla właściwego korzystania z gazociągów. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby przesył gazu mógł mieć miejsce w inny sposób niż przy wykorzystaniu tych urządzeń, a także aby prawidłowe ich używanie, w tym konserwacje i remonty, mogły nastąpić bez wkroczenia na nieruchomość. Bezsporna była między stronami treść służebności.

Przed złożeniem wniosku wnioskodawca zwrócił się do uczestnika o ustanowienie służebności przesyłu stosownej umowy, której zawarcia uczestnik postępowania jednak nie zajął stanowiska.

Art. 3052 § 1 k.p.c. stanowi, iż wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno być „odpowiednie”. W tej sytuacji wysokość wynagrodzenia powinna zostać ustalona przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych. W postępowaniu sądowym powinno to nastąpić poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na podstawie art. 278 k.p.c. lub – jak w rozpatrywanej sprawie – poprzez przyznanie okoliczności faktycznych w oparciu o sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego H. Z. operat szacunkowy z 15 grudnia 2021 r., który Sąd uznał za czytelny, logiczny i umotywowany z uwzględnieniem wszystkich czynników - zarówno tych faktycznych, jak i tych wynikających ze stosownych norm. Rzeczoznawca uwzględniła m.in. przeznaczenie gruntów zajętych pod gazociągi i wartość gruntu.

Sąd przyjął, że w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu istnieje możliwość podniesienia przez przedsiębiorstwo przesyłowe zarzutu jej zasiedzenia, który w niniejszym postępowaniu ma charakter tamujący wobec roszczenia wnioskodawcy. Korzystanie z zarzutu zasiedzenia nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego i nie narusza zasad współżycia społecznego. Zwrócić należy jednak uwagę na rozkład ciężaru dowodu, przy odwołaniu się do art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., w związku z tym należy przyjąć, że zasadność zarzutu winna zostać wykazana przez uczestnika. Należy zwrócić także uwagę na swoistą sprzeczność stanowiska uczestnika, bowiem - z jednej strony - wskazywał on na podstawę do oddalenia wniosku, z uwagi na nieużywanie przez niego gazociągu, a z drugiej – podniósł zarzut zasiedzenia, do którego wymagane jest posiadanie samoistne (art. 172 k.c.).

Przedmiotem zasiedzenia może być tylko służebność o określonej treści. Istota służebności sprowadza się wszakże w kontekście rozpatrywanej sprawy do korzystania przez przedsiębiorcę z cudzej nieruchomości w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych. Prowadzi to do wniosku, iż wykazanie zasiedzenia służebności przesyłu czy też służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, poprzez wykazanie eksploatacji linii przez określony czas, powoduje brak możliwości uwzględnienia wniosku o ustanowienie takiej służebności, skoro ona już istnieje. Nie można przy tym rozpatrywać zasiedzenia w zakresie „pasów eksploatacyjnych” w oderwaniu od samej sieci przesyłowej.

Została ustalona dość spójna linia w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dopuszczająca nabycie przed wejściem w życie art. 3041 - 3054 k.c. w drodze zasiedzenia przez przedsiębiorcę przesyłowego służebności gruntowej (art. 292 k.c.), odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Dla przyjęcia zasiedzenia istotne znaczenie mają przepisy art. 292 zd. 2 k.c., art. 172 k.c., zmiana Kodeku cywilnego dokonana w dniu 1 października 1990 r., art. 9 i 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321), jak również art. 176 k.c.

Niezbędną przesłanką zasiedzenia jest posiadanie, przy czym posiadanie to musi mieć charakter posiadania samoistnego. W przypadku zaś służebności, samoistne posiadanie polega na korzystaniu z cudzej nieruchomości w zakresie służebności określonego rodzaju. Drugą przesłankę stanowi upływ czasu, przy czym jest on uzależniony od kwalifikacji posiadania.

Posiadaczem samoistnym - w myśl art. 336 k.c. – jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Z kolei dobra wiara posiadacza polega na tym, że z przyczyn usprawiedliwionych nie wie on o tym, że prawo własności mu nie przysługuje. Zła wiara ma miejsce, gdy osoba ma świadomość, że nie przysługuje jej prawo własności albo też nie ma tej świadomości, jednakże powinna ją mieć, gdyby postępowała z należytą starannością i zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Gdy chodzi o ocenę dobrej wiary Sąd aprobuje stanowisko restrykcyjne (przyjęte także obecnie w doktrynie i orzecznictwie) wyrażone w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., sygn. akt III CZP 108/91 (OSNC 1992/4/48), a to z uwagi na zasadę ochrony własności, będącej jedną z podstawowych zasad w stosunkach cywilnoprawnych, w tym przede wszystkim w stosunkach prawnorzeczowych.

Doniosłe znaczenie ma okoliczność, kto był właścicielem nieruchomości, na której wnioskowane jest ustanowienie służebności przesyłu. Przed wnioskodawcą, do dnia 27 maja 1990 r., jej właścicielem był Skarb Państwa. Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami, możliwość zasiedzenia nieruchomości (a w tym przypadku służebności) otwarła się dopiero z dniem 1 października 1990 r. Wprawdzie art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny daje możliwość skrócenia okresu wymaganego do zasiedzenia o czas sprzed 1 października 1990 r., nie więcej jednak niż o połowę.

Uczestnik przedstawił na rozprawie w dniu 5 października 2022 r. dokumenty, z których wynika, że została wydana decyzja o zatwierdzeniu planu realizacyjnego przebiegu gazociągu niskiego ciśnienia do kościoła parafialnego w T. przy ul. (...). Mimo, że dokumenty datowane są na 1981 r. i 1990 r., uczestnik nie przedstawił dowodów, aby w tym czasie był samoistnym posiadaczem służebności, odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Dokument z 9 stycznia 1990 r. wskazuje – jak należy domniemywać - przedsiębiorstwo przesyłowe, tj. (...) Zakłady (...), jednakże nie jest wiadoma jego forma organizacyjno-prawna, jak również uczestnik nie przedstawił dowodu, że jest następcą prawnym tego podmiotu, lub że podczas samoistnego przez niego posiadania służebności doszło do przeniesienia posiadania na uczestnika lub jego poprzednika prawnego, co uprawniałoby uczestnika do doliczenia poprzedniego okresu posiadania na podstawie art. 176 § 1 k.c. Z dołączonego do akt na kartach 41 -55 odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego uczestnika wynika, że jego rejestracja w Rejestrze nastąpiła 23 grudnia 2010 r. Tak więc, co najwyżej i z ostrożnością można stwierdzić od tej ostatniej daty możliwe jest ewentualne liczenie okresu posiadania służebności przez uczestnika. Sąd przyjął jednak, że data ta nie wyznacza początku okresu samoistnego posiadania, z uwagi na brak dowodów stan ten potwierdzających. Jedynym zatem początkowym terminem, od którego niewątpliwie posiadanie miało miejsce, jest data opinii biegłego, który wskazał, że gazociągi stanowią własność i są używane przez uczestnika. Z tego względu Sąd uznał, że uczestnik nie wykazał zarówno faktu, jak i okresu posiadania niezbędnego do zasiedzenia.

Opinię biegłego Sąd uznał za wiarygodną, bowiem została ona sporządzona z całą sumiennością i starannością. Strony nie kwestionowały jej ustaleń co do usytuowania na nieruchomości obciążonej wyłącznie dwóch gazociągów, tj. objętych żądaniem wniosku. Z tego względu Sąd uznał, że dla ustanowienia służebności przesyłu nie jest wymagane sporządzenie przez biegłego mapy geodezyjnej, na której zaznaczony zostanie dokładny przebieg gazociągów, bowiem w przypadku istnienia tylko przedmiotowych linii przesyłowych, wykonanie postanowienia jest możliwe, skoro w przypadku sporu każda strona może samodzielnie ustalić przebieg gazociągu.

Z art. 49 § 1 k.c. wynika, że jako urządzenia przesyłowe traktuje się urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne. Ocena charakteru prawnego sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej wymaga analizy powiązań funkcjonalnych między jej poszczególnymi elementami w świetle art. 47 § 2 k.c. O tym, czy określony odcinek sieci stanowi odrębną rzecz decydują względy techniczno-funkcjonalne. Ocena czy elementy sieci gazowej stanowią zbiór poszczególnych rzeczy czy szczególna rzecz złożona zależy od stwierdzenia znaczenia elementów sieci dla funkcjonowania jej jako całości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 sierpnia 2013 r., I ACa 295/13, LEX nr 1363284).

Art. 47 § 1 k.c. stanowi, że część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. § 2 tego artykułu stwierdza, że częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 6 kwietnia 2018 r. (III CSK 316/17, LEX nr 2490597), który wskazał że część składowa wraz z pozostałymi częściami rzeczy musi stanowić całość w sensie ekonomicznym. O tym, czy określone elementy stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, rozstrzyga obiektywna potrzeba gospodarczego znaczenia istniejącego między nimi fizycznego i funkcjonalnego powiązania, która może być zależna od aktualnie panujących poglądów i uwarunkowań technicznych.

Wnioskodawca nie kwestionował, że gazociąg DN 80 nie jest obecnie wykorzystywany przez uczestnika do przesyłania gazu. W świetle ostatnio powołanego orzeczenia, należy jednak przyjąć, że ta okoliczność jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia, wszakże gazociąg fizycznie i funkcjonalnie jest powiązany z przedsiębiorstwem uczestnika i tylko od jego woli zależy eksploatacja gazociągu. Z tego względu należy go uznać za część składową przedsiębiorstwa uczestnika, a nie częścią składową nieruchomości obciążonej. Z tego powodu np. Sąd Okręgowy w Gliwicach w wyroku z dnia 6 listopada 2013 r. sprawie sygn. akt II C 73/12 /2 (LEX nr 1844867) zasądził od gazowego przedsiębiorcy przesyłowego na rzecz właściciela nieruchomości wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w sytuacji, gdy żądanie pozwu obejmowało nieczynny gazociąg. Z tego też powodu Sąd uznał za nieładny zarzut uczestnika co do braku podstaw uwzględnienia wniosku z powodu aktualnego niewykorzystywania przez niego gazociągu DN 80 do przesyłu gazu. Należy ponownie wskazać na sprzeczność stanowiska uczestnika, bowiem - z jednej strony - wskazywał on na podstawę do oddalenia wniosku, z uwagi na nieużywanie przez niego gazociągu, a z drugiej – podniósł zarzut zasiedzenia, do którego wymagane jest posiadanie samoistne. Przy uwzględnieniu zatem przesłanki animus posiadania oraz związku ekonomicznego gazociągu DN 80 z przedsiębiorstwem uczestnika, należy uznać zarzut za niezasadny.

Wobec powyższego Sąd ustanowił służebność przesyłu na rzecz uczestnika zgodnie z treścią żądania wniosku i zasądził wynagrodzenie za ustanowienie służebności, jak w punktach I i II sentencji.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie III na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. oraz § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. sprawie opłat za czynności adwokackie. Na koszty należne wnioskodawcy złożyło się zwrot opłaty w kwocie 100 zł oraz wynagrodzenie adwokata reprezentującego wnioskodawcę w kwocie 480 zł.