Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Tczewie

POSTANOWIENIE

końcowe

Dnia 24 lutego 2023 r.

Sąd Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia Anna Ściepuro

Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Anna Kordecka

po rozpoznaniu w dniu 01 lutego 2023 r. w Tczewie

na rozprawie

sprawy z wniosku A. C. i W. G. (1)

z udziałem M. G.

o stwierdzenie nabycia spadku po W. G. (2) i A. G. (1) i zniesienie współwłasności

postanawia:

1.  stwierdzić, że na podstawie prawomocnego postanowienia częściowego o stwierdzeniu nabycia spadku, wydanego w dniu 30 marca 2022 r. w sprawie I Ns 362/21:

- spadek po W. G. (2) nabyli: żona A. G. (1), synowie W. G. (1) i M. G. oraz córka A. C. - w 1/4 części każdy z nich,

- spadek po A. G. (1) nabyli: synowie W. G. (1) i M. G. oraz córka A. C. - w 1/3 części każdy z nich,

2.  ustala, że przedmiotem podziału majątku wspólnego, działu spadku, jak też przedmiotem zniesienia współwłasności po W. G. (2) i A. G. (1) są udziały każdego z nich w wysokości po 1/2 prawa własności nieruchomości położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgę wieczystą nr (...), wraz z udziałem związanym z własnością lokalu w wysokości (...) części, opisanym w tejże księdze, o łącznej wartości 372.000 zł (trzysta siedemdziesiąt dwa tysiące złotych), a udziały w majątku wspólnym spadkodawców były równe,

3.  stwierdza, że wnioskodawcy W. G. (1) i A. C. poczynili solidarnie wydatki na poczet majątku spadkowego w wysokości 35.352,19 zł (trzydzieści pięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt dwa złote i dziewiętnaście groszy);

4.  dokonuje podziału majątku wspólnego, działu spadku oraz zniesienia współwłasności prawa własności nieruchomości szczegółowo opisanej w pkt. 2. postanowienia, w ten sposób, że udział w wysokości 1/3 w prawie własności nieruchomości przypadający uczestnikowi M. G. przekazuje w częściach równych – po 1/6 części - na wyłączną własność wnioskodawców A. C. i W. G. (1), pozostawiając tym samym współwłaścicielami nieruchomości opisanej wyżej wnioskodawców A. C. i W. G. (1) w 1/2 części każdego z nich,

5.  ustala, że tytułem spłaty udziału przysługującego uczestnikowi M. G. wnioskodawcy A. C. i W. G. (1) zapłacą solidarnie uczestnikowi M. G. kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych), w 2 (dwóch) ratach po 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) każda z nich, w terminach: pierwsza rata do dnia 31 maja 2023 r., druga rata w terminie do 30 listopada 2023 r.,

6.  stwierdza, że każda ze stron ponosi koszty związane z jej udziałem w sprawie, przy czym wnioskodawców A. C. i W. G. (1) obciążają solidarnie poniesione przez nich koszty zastępstwa procesowego oraz uiszczonej opłaty sądowej w wysokości 600 zł (sześćset złotych), w pozostałych zakresie zostają oni zwolnieni z opłat sądowych.

Sygn. akt I Ns 362/21

UZASADNIENIE

W dniu 25 czerwca 2021 r. wnioskodawcy A. C. i W. G. (1) złożyli wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach W. i A. G. (1) wraz z wnioskiem o dział spadku i zniesienie współwłasności, uzupełniony pismem z dnia 12 października 2021 r. Ostatecznie wnioskodawcy wnieśli o:

1) stwierdzenie, kto nabył spadek po zmarłym w dniu 09 kwietnia 2009 r. W. G. (2) oraz zmarłej w dniu 18 lutego 2018 r. w G. A. G. (1),

2) ustalenie, że w skład wspólnego małżonków W. i A. G. wchodzi prawo własności nieruchomości lokalowej, położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...);

3) ustalenie, że udziały spadkodawców w majątku wspólnym były równe;

4) dokonanie podziału majątku spadkodawców W. i A. G., działu spadku oraz zniesienia współwłasności nieruchomości wyżej wskazanej poprzez przyznanie jej na współwłasność wnioskodawcom A. C. i W. G. (1) w części po 1/2 każdemu z nich, bez obowiązku spłaty na rzecz uczestnika postępowania M. G.,

5) stwierdzenie, że wnioskodawcy i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że w skład spadku po zmarłych W. i A. G. (1) wchodzą udziały w prawie własności wyżej wskazanej nieruchomości, nabytej w trakcie trwania związku małżeńskiego do majątku wspólnego małżonków. Mieszkanie zaspokaja potrzeby mieszkaniowe wnioskodawców. Wcześniej mieszkał, a następnie pomieszkiwał w nim również uczestnik postępowania M. G., alkoholik i przestępca, który znęcał się psychicznie i fizycznie nad spadkodawcami oraz wnioskodawcami, za co został prawomocnie skazany. Wyprowadził się z przedmiotowego mieszkania w 2019 r. Ponadto prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tczewie z 28 września 2020 r. uczestnik został zobowiązany do opuszczenia lokalu oraz zakazano mu zbliżania się do wnioskodawców na odległość nie mniejszą niż 20 m. Do dnia 30.10.2022 r. uczestnik postępowania przebywał w zakładzie karnym, pozostając por raz trzeci skazany na karę pozbawienia wolności za popełnienie przestępstwa znęcania się nad rodziną. W ocenie wnioskodawców uczestnik jest osobą niegodną dziedziczenia w rozumieniu art. 928 kc. M. G. przez wiele lat żył pasożytował na swojej rodzinie, a jednocześnie znęcał się nad nią fizycznie i psychicznie. Jednocześnie uczestnik jest alkoholikiem. Był wielokrotnie hospitalizowany w szpitalach psychiatrycznym z rozpoznaniem uzależnienia od alkoholu, padaczki alkoholowej, zaburzonej osobowości, deficytu intelektu, uszkodzenia wątroby. Uczestnik potrafi pić ciągami opilczymi, nie chce się leczyć, był wydalany z terapii, szpitali, ponieważ pił w trakcie hospitalizacji, nawet podczas przymusowego leczenia. Wynosił z domu wszystko, co dawało się spieniężyć, nie miał pracy ani nie uzyskiwał dochodów. Zanieczyszczał mieszkanie swoimi odchodami. Żądał pieniędzy od rodziców, był roszczeniowy i agresywny. Znęcał się psychicznie i fizycznie nad zmarłymi rodzicami, co kończyło się pobytami ojca w szpitalu. Pomimo wyprowadzki w 2019 r. uczestnik nachodził wnioskodawców i wszczynał awantury. W tej sytuacji zdaniem wnioskodawców w sprawie powinien mieć zastosowanie art. 5 kc. Czerpanie korzyści ze spadku po rodzicach przez osobę, która dopuszczała się względem nich czynów niegodziwych, nacechowanych wysokim stopniem zawinienia i naganności, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto przed zainicjowaniem przedmiotowej sprawy uczestnik wyraził zgodę na nieodpłatne zniesienie współwłasności nieruchomości w ten sposób, że prawo współwłasności zostanie przyznane wnioskodawcom bez obowiązku spłaty na jego rzecz.

W dniu 30 marca 2022 r. Sąd wydał postanowienie częściowe, w którym stwierdził, że:

1) spadek po W. G. (2), zmarłym dnia 09 kwietnia 2009 r. w T., nabyli z mocy ustawy wprost:

a) żona A. G. (1) z domu K.,

b) syn W. G. (1),

c) syn M. G.,

d) córka A. C. z domu G.

– w 1/4 części każde z nich;

2) spadek po A. G. (1) z domu K., zmarłej dnia 18 lutego 2018 r. w G., nabyli z mocy ustawy z dobrodziejstwem inwentarza:

a) syn W. G. (1),

b) syn M. G.,

c) córka A. C. z domu G.

– w 1/3 części każde z nich.

Uczestnik M. G. ostateczne stanowisko w sprawie zajął na rozprawie. Nie zgodził się na propozycję działu spadku wskazaną we wniosku. Podał, że nie chce przejąć lokalu na swoją rzecz, ponieważ nie będzie w stanie go utrzymać, natomiast wnosi o spłatę przez rodzeństwo należnego mu udziału przy przejęciu nieruchomości przez wnioskodawców, bądź też o dokonanie działu spadku poprzez sprzedanie lokalu na wolnym rynku i przyznanie mu wartości jego udziału.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy z dnia 11 grudnia 2007 r. o ustanowieniu odrębnej własności lokalu i przeniesieniu własności lokalu na rzecz członka spółdzielni, małżonkowie W. i A. G. (1) nabyli nieodpłatnie od Spółdzielni Mieszkaniowej w T. wyodrębniony lokal mieszkalny nr (...) w budynku mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w T. wraz z udziałem związanym z własnością lokalu w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej, do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską.

/bezsporne, ponadto dowody: umowa o ustanowienie odr ębnej własności lokalu i przeniesienia własności – k. 23-24v.; odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) – k. 184-185/

W dniu 09 kwietnia 2009 r. w T. zmarł W. G. (2). Spadek po W. G. (2), nabyli z mocy ustawy wprost: żona A. G. (1) oraz dzieci W. G. (1), M. G. i A. C. - w 1/4 części każdy z nich.

W dniu 18 lutego 2018 r. w G. zmarła A. G. (1). Spadek po A. G. (1) nabyły z mocy ustawy z dobrodziejstwem inwentarza jej dzieci, tj. W. G. (1), M. G. i córka A. C. – w 1/3 części każdy z nich.

/dow ód: postanowienie częściowe Sądu Rejonowego w Tczewie z 30 marca 2022 r. – k. 89; odpis skrócony akty zgonu W. G. (2) – k. 16; odpis skrócony aktu zgonu A. G. – k. 17; odpis skrócony aktu urodzenia A. G. (2) – k. 18; odpis skrócony aktu małżeństwa A. G. (2) – k. 20; odpis skrócony aktu urodzenia W. G. (2) – k. 21; odpis skrócony aktu urodzenia M. G. – k. 22/

W skład spadku po W. i A. G. (1) wchodzi lokal mieszkalny nr (...) w budynku mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w T. wraz z udziałem związanym z własnością lokalu w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej. Spadkodawcy nie pozostawili po sobie innych nieruchomości ani cennych ruchomości. Udziały małżonków W. i A. G. w majątku wspólnym były równe.

/bezsporne, ponadto dowody: zeznania wnioskodawcy W. G. (1) w charakterze strony – k. 74 [00:15:01-00:26:13]; zeznania wnioskodawczyni A. C. w charakterze strony – k. 74 [00:26:14-00:31:00]; zeznania uczestnika M. G. w charakterze strony – k. 96-98 [00:06:29-00:44:17], 221-221v. [00:01:35-00:16:08]/

Wraz ze spadkodawcami w lokalu przy ul. (...) zamieszkiwały ich dzieci: M. G., W. G. (1) i A. C..

Uczestnik M. G. uzależnił się od alkoholu, pod wpływem którego stawał się ł agresywny wobec rodziców i rodzeństwa oraz przejawiał zachowania autoagresywne. W trakcie awantur domowych niszczył wyposażenie mieszkania, bił, wyzywał, znęcał się fizycznie i psychicznie nad swoją rodziną, za co trzykrotnie został prawomocnie skazany (za popełnienie przestępstwa z art. 207 kk) i odbył trzykrotnie kary pozbawienia wolności (ostatnią do 30.10.2022 r.). Uczestnik w okresach, gdy zamieszkiwał w lokalu, zanieczyszczał go moczem i odchodami, nie kontrolując czynności fizjologicznych. Znosił do domu różne znalezione przedmioty, uprawiając tzw. „zbieractwo”, przez co w części mieszkania, z której korzystał, panował bałagan i brud. M. G. był wielokrotnie leczony w szpitalu psychiatrycznym (również przymusowo) z powodu uzależnienia od alkoholu. Leczenie nie przyniosło efektów, gdyż nie poddawał się należycie terapii oraz spożywał alkohol w trakcie leczenia.

/dowody: karty informacyjne leczenia szpitalnego – k. 46-51v.; zeznania wnioskodawcy W. G. (1) w charakterze strony – k. 74 [00:15:01-00:26:13]; zeznania wnioskodawczyni A. C. w charakterze strony – k. 74 [00:26:14-00:31:00]; częściowo zeznania uczestnika M. G. w charakterze strony – k. 96-98 [00:06:29-00:44:17], 221-221v. [00:01:35-00:16:08] opinia sądowo-psychiatryczna– k. 42-44/

W okresie od grudnia 2005 r. do stycznia 2007 r. M. G. znęcał się psychicznie i fizycznie nad swoimi rodzicami W. i A. G. w ten sposób, iż poniżał ich używając słów wulgarnych i obelżywych epitetów słownych, groził pozbawieniem życia, naruszał nietykalność cielesną poprzez duszenie matki i uderzanie ojca po twarzy i innych częściach ciała, a w dniu 16 grudnia 2006 r. dotkliwie pobił ojca pięściami po twarzy w wyniku czego W. G. (2) doznał obrażeń ciała w postaci stłuczenia głowy, które spowodowały naruszenie prawidłowych czynności narządów jego ciała na okres poniżej 7 dni. Nadto w okresie od marca 2006 r. do czerwca 2006 r. M. G. naruszył nietykalność cielesną swojego brata W. G. (1) w ten sposób, że uderzał go pięściami po twarzy. Za opisane czyny uczestnik został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tczewie z 31 sierpnia 2007 r. na karę pozbawienia wolności na okres roku, przy czym wykonanie orzeczonej kary zawieszono na okres próby wynoszący 5 lat oraz zobowiązano uczestnika do podjęcia terapii uzależnień. Z uwagi na fakt, że w okresie próby uczestnik przerwał terapię, nadużywał alkoholu, wszczynał awantury domowe, stosował przemoc wobec domowników i szantażował ich groźbami popełnienia samobójstwa, prawomocnym postanowieniem z 04 września 2008 r. Sąd Rejonowy w Tczewie zarządził wykonanie kary wobec w/w.

W okresie od listopada 2009 r. do lutego 2012 r. uczestnik M. G. znęcał się psychicznie i fizycznie nad matką A. G. i bratem W. G. (1) w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury domowe, podczas których ubliżał pokrzywdzonym używając wulgarnych i obelżywych epitetów słownych, poniżał, groził pozbawieniem zdrowia i życia, wzbudzając u pokrzywdzonych uzasadnioną obawę ich spełnienia, niszczył sprzęty domowe, ponadto stosował wobec pokrzywdzonych przemoc fizyczną polegająca na popychaniu, szarpaniu za ramiona oraz uderzaniu A. G. ręką po głowie. Za wskazany czyn M. G. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tczewie z 11 czerwca 2012 r. na karę pozbawienia wolności na okres dwóch lat. Wyrok został wykonany.

W okresie od kwietnia 2018 r. do lipca 2019 r. M. G. znęcał się fizycznie i psychicznie nad swoim bratem W. G. (1), siostrą A. C. i szwagrem Z. C. w ten sposób, że stosował siłę fizyczną w postaci popychania, a także przemoc psychiczną w postaci ciągłego niepokojenia, obelżywych wyzwisk, ośmieszania, poniżania przed dziećmi oraz kierowania gróźb pozbawienia życia. Za opisany czyn M. G. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tczewie z 28 września 2020 r. na karę pozbawienia wolności na okres dwóch lat oraz zobowiązany do opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonymi, tj. mieszkania przy ul. (...) w T., jak też do powstrzymywania się od kontaktowania z pokrzywdzonymi w jakiejkolwiek formie i zbliżania się do nich na odległość nie mniejszą niż 20 metrów na okres 5 lat. Wyrok został wykonany.

/dowody: kopie wyrok ów w sprawach II K 140/20, II K 362/12, II K 301/07– k. 29-34; postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary– k. 35-36; zawiadomienie z dn. 20.10.2020 r. – k. 28; zaświadczenie z dn. 28.01.2021 r. – k. 27; wniosek o zarządzenie kary – k. 37-38; kwestionariusz wywiadu środowiskowego – k. 39-41/

Po śmierci rodziców W. i A. G. oraz wyprowadzce z mieszkania M. G., wnioskodawcy podjęli decyzję o remoncie mieszkania będącego przedmiotem działu spadku. W okresie od 2018 r. do 2021 r. A. C. i W. G. (1) przeprowadzili generalny remont. Na ten cel uczestnik W. G. (1) zaciągnął pożyczki w kwotach 10.000 zł i 15.000 zł, natomiast syn A. C. zaciągnął pożyczkę w kwocie 14.600,82 zł.

Stan lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T. istniejący na dzień śmierci spadkodawcy W. G. (2) nie zmienił się znacząco do dnia śmierci spadkodawczyni A. G.. Wartość lokalu w tym czasie (lokal w stanie pogorszonym) wynosiła 285.000 zł. Po przeprowadzeniu przez wnioskodawców gruntownego remontu mieszkania, według aktualnych cen rynkowych, jego wartość wynosi 372.000 zł, stan lokalu oceniony został jako dobry.

/dowody: deklaracja wekslowa – k. 104; informacja o rozliczeniu spłaty kredytu – k. 105; umowa pożyczki gotówkowej wraz z oświadczeniem pożyczkobiorcy – k. 106-109; szkice projektowe – k. 110-111; dokumentacja zdjęciowa – k. 112-119; operat szacunkowy – k. 145-176/

W okresie od stycznia 2018 r. do 31 października 2022 r. wnioskodawcy W. G. (1) i A. C. poczynili solidarnie wydatki na poczet utrzymania lokalu mieszkalnego w łącznej kwocie 35.352,19 zł (należności czynszowe). Wnioskodawcy nie posiadają zadłużenia wobec Spółdzielni Mieszkaniowej.

/dowody: za świadczenie o braku zadłużenia w Spółdzielni Mieszkaniowej – k. 189; wyciągi z kartoteki finansowej Spółdzielni Mieszkaniowej – k. 190-196/

Wnioskodawczyni A. C. znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i życiowej. Jest całkowicie niezdolna do wykonywania pracy zarobkowej oraz choruje na nowotwór. Utrzymuje się ze świadczenia rentowego w wysokości 1.250,88 zł, mieszka z mężem i bratem. Posiada zajęcia komornicze związane z zadłużeniem zaciągniętym na leczenie.

Wnioskodawca W. G. (1) otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2.951,83 zł netto, które przeznacza na utrzymanie siebie i siostry oraz opłacenie kosztów eksploatacyjnych mieszkania przy ul. (...) w T.. Leczy się na depresję. Wnioskodawcy boją się uczestnika M. G..

/dowody: decyzja o ustaleniu prawa do renty z dn. 04.10.2021 r. – k. 125-126v.; zaświadczenie o zarobkach – k. 127; rachunki – k. 128-131; karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 132/

Uczestnik M. G. od listopada 2021 r. przebywa na wolności. Jest osobą bezdomną i nie ma stałych dochodów. Nocuje w miejskiej ogrzewalni przy ul. (...) w T. (zamykanej z końcem kwietnia br. na okres letni, ponownie otwieranej z końcem jesieni). Obecnie uczestnik stara się o przyznanie mu zasiłku z opieki społecznej w kwocie 388 zł miesięcznie. Jest osobą zadłużoną u różnych wierzycieli, toczą się z jego udziałem postępowanie egzekucyjne. Znana suma zadłużenia M. G. wynosi ok. 10.000 zł. Nie ma oszczędności. Uczestnik ponownie zaczął nadużywać alkoholu. W dniu 16.12.2022 r. (półtorej miesiąca po opuszczeniu zakładu karnego, gdzie przechodził terapię) stawił się na rozprawie w stanie nietrzeźwości, mając 0.59 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu. Uczestnik jest wobec siebie bezkrytyczny, uważa, że jego wcześniejsze zachowanie wobec rodziny to skutek nałogu, a nie świadomego działania.

/dowody: zeznania uczestnika M. G. w charakterze strony – k. 96-98 [00:06:29-00:44:17], 221-221v. [00:01:35-00:16:08]; zawiadomienie o wszczęciu egzekucji – k. 52-52v.; wezwania do zapłaty – k. 53-55v.; postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego – k. 56-57v, protokół z rozprawy z dnia 16.12.2022 r. wraz z protokołem badania stanu trzeźwości k. 206-207, 210/

S ąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy. Żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności ani treści w nich zawartych, a i Sąd nie miał co do tego wątpliwości. W przeważającej mierze były to dokumenty urzędowe: prawomocne orzeczenia sądów, odpisy aktów stanu cywilnego oraz księgi wieczystej, które na mocy art. 244 kpc stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Sąd uznał za wiarygodne w pełni zeznania wnioskodawców W. G. (1) i A. C., ponieważ były spójne wewnętrznie i zewnętrznie, konsekwentne i tworzyły logiczną całość. Korelowały także z wiarygodnym materiałem dowodowym w postaci złożonych do akt sprawy dokumentów.

Zeznania uczestnika M. G. Sąd uznał za wiarygodne w części, w jakiej pokrywały się z treścią pozostałych środków dowodowych zebranych w sprawie i uznanych za wiarygodne. Uczestnik przyznał, że nadużywa alkoholu, że był agresywny wobec rodziny, chociaż próbował umniejszać swoją winę w tych zdarzeniach, twierdząc, że kierował nim alkohol, jest osobą chorą, wobec czego jego zachowanie nie było do końca świadomym działaniem. Zaprzeczył, ażeby niszczył mienie przed swoją wyprowadzką. Potwierdził fakt przeprowadzenia przez wnioskodawców remontu mieszkania, jakkolwiek stwierdził, że odbył się on bez jego wiedzy. W ocenie Sądu zeznania uczestnika, próbującego niejako „wybielić” swoje zachowania przed Sądem, nie korelowały w żaden sposób z faktami wprost wynikającymi z prawomocnych orzeczeń sądowych, w których został skazany za popełnienie przestępstw znęcania się nad rodzicami i rodzeństwem, ani też z dokumentacją dotyczącą leczenia nałogu alkoholowego, z której wynika, że uczestnik nie chciał się leczyć (stan ten nadal się utrzymuje - potwierdza to stawiennictwo na rozprawę w stanie nietrzeźwości – uczestnik popadł w ciąg alkoholowy, jak sam zeznał, w sytuacji, gdy przez dwa lata nie pił w zakładzie karnym, tymczasem krótko po opuszczeniu go znów świadomie zaczął pić).

W zakresie wyceny lokalu mieszkalnego na chwilę otwarcia spadku rodziców stron oraz na chwilę obecną, Sąd poczynił ustalenia w oparciu o operat szacunkowy przedłożony przez wnioskodawców. W wyroku z 15 stycznia 2010 r. (sygn. I CSK 199/09) Sąd Najwyższy wskazał, że moc dowodowa operatu szacunkowego odpowiada dokumentowi prywatnemu, dlatego też zawarte w operacie szacunkowym twierdzenia o wartości rynkowej nieruchomości mogą stać się podstawą ustalenia stanu faktycznego w razie ich przyznania (art. 229 k.p.c.) albo braku zaprzeczenia przez stronę przeciwną (art. 230 k.p.c.). Na gruncie niniejszego postępowania uczestnik M. G. nie podważał treści wynikających z operatu szacunkowego zleconego i złożonego przez wnioskodawców. W ocenie Sądu operat jest rzetelny, poprawny merytorycznie oraz zgodny z realiami lokalnego rynku, dlatego też uczynił go podstawą ustaleń stanu faktycznego.

Przechodząc do analizy stanu prawnego sprawy - strony nie kwestionowały ustalonego kręgu spadkobierców, ich udziałów w masach spadkowych po W. i A. G. (1), składu mas spadkowych oraz ich wartości. Niespornym między stronami było też sposób dokonania działu spadku, strony były zgodne co do tego, że lokal mieszkalny położony w T. przy ul. (...) powinien zostać przyznany na współwłasność wnioskodawców z obowiązkiem spłaty uczestnika. Sporna między stronami była kwestia wysokości spłaty. Uczestnik wnosił o spłatę na swoją rzecz przez wnioskodawców równowartości przysługującego mu udziału wynoszącego 1/3 w prawie własności lokalu. Wnioskodawcy nosili o zwolnienie ich z obowiązku spłaty uczestnika ewentualnie o pomniejszenie przysługującej mu spłaty, mając na względzie rażące wieloletnie naruszanie przez uczestnika zasad współżycia społecznego i negatywne, noszące znamiona przestępstwa zachowania uczestnika wobec rodziców stron, jak i samych wnioskodawców.

Przechodząc do sentencji postanowienia: 1. punkt orzeczenia ma charakter techniczny. Stwierdza on stan przesądzony prawomocnym postanowieniem częściowym z 30 marca 2022 r., stanowiącym podstawę do dalszych rozważań w sprawie.

Z chwilą stwierdzenia nabycia spadku przez kilku spadkobierców powstaje między nimi wspólność praw i obowiązków spadkowych, która utrzymuje się do chwili dokonania działu spadku. Zgodnie z art. 1035 k.c. w sytuacji, gdy spadek przypada kilku spadkobiercom do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII kodeksu cywilnego.

Stosownie do 684 k.p.c. skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala Sąd. Stosownie do treści art. 686 k.p.c. w postępowaniu działowym Sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Zgodnie z art. 924 k.c. otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś spadkobierca właśnie z tą chwilą nabywa spadek (art. 925 k.c.). Skład spadku określa się na chwilę otwarcia spadku, jego zaś wartość - według cen z chwili dokonania działu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974r., sygn. III CZP 58/74). Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób.

W skład spadku po zmarłych W. i A. G. (1) wchodzi lokal mieszkalny nr (...) w budynku mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w T., wraz z udziałem związanym z własnością lokalu w wysokości (...) części w nieruchomości wspólnej, opisany w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Tczewie o nr KW (...).

Art. 31 § 1 k.r.o. stanowi, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z treścią art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Przepis ten wprowadza domniemanie równości udziałów małżonków w majątku wspólnym, od którego można odejść tylko w wyjątkowych wypadkach, określonych w § 2 tego przepisu. Żadna ze stron postępowania nie podniosła, ażeby zaistniały okoliczności uzasadniające ustalenie nierównych udziałów spadkodawców w majątku wspólnym. W tym stanie rzeczy Sąd przyjął że udziały małżonków w majątku wspólnym były równe.

W chwili otwarcia spadku po W. G. (2) oraz w chwili otwarcia spadku po A. G. (1) mieszkanie było zdewastowane działaniami uczestnika, i jego wartość wynosiła 285.000 zł, co potwierdzają ustalenia zawarte w prywatnym operacie szacunkowym. Nie było spornym, że po wykonaniu przez wnioskodawców gruntownego remontu przedmiotowego lokalu mieszkalnego, co miało miejsce w latach 2018-2021, wartość lokalu wzrosła do poziomu 372.000 zł.

Mając na względzie powyższe okoliczności, na mocy art. 684 k.p.c. i art. 43 § 1 k.r.o. Sąd orzekł jak w punkcie 2. sentencji postanowienia.

Stosownie do dyspozycji art. 686 k.p.c. Sąd ustalił również, że w sprawie poczyniono nakłady na majątek spadkowy, które podlegają rozliczeniu.

Art. 207 k.c. stanowi, że pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Z powyższego wynika, iż wszyscy współwłaściciele lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T. mają obowiązek solidarnie pokrywać koszty utrzymania tego lokalu. Z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że uczestnik M. G. nigdy nie dokładał się do utrzymania odziedziczonego lokalu, a koszty te ponosili solidarnie wnioskodawcy. Koniecznym jest zatem rozliczenie uiszczanych przez wnioskodawców opłat czynszowych w okresie od 2018 r. do 2021 r., których suma wyniosła 35.352,19 zł, stosownie do wysokości udziałów przypadających na każdą ze stron w wymiarze po 1/3. Tak zatem, na podstawie art. 686 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. Sąd orzekł jak w punkcie 3. sentencji postanowienia.

Przechodząc do kwestii sposobu dokonania działu spadku, należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 688 k.p.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 k.p.c. Istnieją trzy sposoby zniesienia współwłasności:

a) fizyczny podział rzeczy,

b) przyznanie całej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych,

c) sprzedaż rzeczy stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego i podział sumy uzyskanej ze sprzedaży.

Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności uzasadnione jest specyfiką postępowania o dział spadku i odnosi się głównie do zastosowania określonego sposobu zniesienia współwłasności zgodnie z przewidzianą prawem hierarchią sposobów jej zniesienia. Stosownie do art. 622 k.p.c. pierwszeństwo ma dokonanie podziału w oparciu o zgodny wniosek, co do sposobu działu spadku (zniesienia współwłasności), jeżeli nie sprzeciwia się prawu, zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. Podkreślić przy tym należy, że zgodny wniosek ma miejsce jedynie wówczas, gdy uzgodnieniem uczestników objęte są wszystkie istotne w postępowaniu o dział spadku kwestie (sposób działu, wysokość dopłat i warunki ich spłaty). Kodeks cywilny nie wymaga szczególnej formy dla zgodnego wniosku, jednak jego „zgodność” powinna być niewątpliwa; nie może być domniemywana ani interpretowana z niedostatecznie jasnych oświadczeń procesowych lub zachowań w trakcie postępowania (por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 1961 r., 2 CR 936/60, OSN 1962, nr 4, poz. 132).

W ramach przedmiotowej sprawy wnioskodawcy złożyli pierwotnie zgodny wniosek o dział spadku, polegający na tym, że uczestnik M. G. nieodpłatnie przekaże swój udział w częściach równych na rzecz każdego z wnioskodawców. Jednakże na rozprawie uczestnik zmienił stanowisko i ostatecznie wniósł o spłatę należnego mu udziału przez wnioskodawców.

W myśl art. 623 k.c. podstawowym sposobem zniesienia współwłasności jest podział fizyczny rzeczy. W ocenie Sądu w realiach niniejszej sprawy podział nie ma racji bytu ani nie jest technicznie możliwy do przeprowadzenia. Po pierwsze, na taki podział nie godziła się żadna ze stron. Po drugie, właściwości techniczne lokalu nie pozwalają na taki podział. Po trzecie, strony postępowania pozostają w konflikcie rodzinnym, a wnioskodawcy byli ofiarami przemocy ze strony uczestnika. Po czwarte wreszcie, na uczestnika postępowania nałożono środek karny w postaci zakazu zbliżania się do wnioskodawców na odległość nie mniejszą niż 20 m.

Strony postępowania wyraziły wolę podziału przedmiotowej nieruchomości w tej sposób, że zostanie ona przyznana na współwłasność w częściach równych wnioskodawcom A. C. i W. G. (1), przy czym spór dotyczy tego, czy i w jakim zakresie wnioskodawcy mają zostać zobowiązani do spłaty udziału uczestnika M. G.. W toku sprawy wnioskodawcy konsekwentnie wnosili o orzeczenie przez Sąd o braku obowiązku spłaty wartości udziału należnego uczestnikowi na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na rażące łamanie przez uczestnika zasad współżycia społecznego. Pełnomocnik wnioskodawców wskazywał też, że gdyby wnioskodawcy mieli świadomość prawną, wnieśliby w stosownym terminie pozew o uznanie uczestnika za niegodnego dziedziczenia ze względu na jego zachowanie wobec rodziców. Niestety nie mieli rozeznania, że postępowanie takie można było wytoczyć, a w dacie wniesienia wniosku roszczenie było przedawnione.

Analizując powyższe ustalenia przez pryzmat przedstawionego i udowodnionego całokształtu naruszeń przez uczestnika zasad współżycia społecznego, jego wysoce nagannego i karalnego w obliczu obowiązującego prawa zachowania wobec spadkodawców i rodzeństwa, Sąd uznał, że wniosek o zmniejszenie spłaty należnej uczestnikowi z tytułu przypadającego mu udziału po W. i A. G. (1) jest zasadny. Niemniej jednak - całkowite pozbawienie uczestnika spłaty przekazywanej przez niego części w prawie współwłasności prowadziłoby de facto do pozbawienia go uprawnionego - i konstytucyjnie chronionego - prawa własności. Dyspozycja art. 5 k.c. nie daje podstaw do takich działań. Przepis ten może co najwyżej tamować prawo własności osoby naruszającej zasady współżycia społecznego, ale nigdy nie je niwelować (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09 grudnia 2021 r., sygn. II CSKP 162/21 i inne).

Odmiennie sytuacja wygląda w przypadku miarkowania należnej spłaty. Należy zgodzić się, że art. 5 k.c., jako przepis ustanawiający klauzulę generalną, ma potencjalnie szerokie zastosowanie. W judykaturze oraz w doktrynie co do zasady nie ogranicza się możliwości jego stosowania do określonych kategorii roszczeń. W praktyce stosowany jest on precedensowo. W ocenie Sądu wynika to przede wszystkim z tego, że art. 5 k.c. szeroko stosowany mógłby sankcjonować swoistą dowolność subsumcji stanów faktycznych pod obowiązujące normy prawne. Dlatego też i Sąd meritii podchodzi niezwykle ostrożnie do możliwości zastosowania tego przepisu w realiach każdej sprawy, w której zarzut naruszenia art. 5 k.c. jest podnoszony.

Jednakże - dokonując szczegółowej analizy zgromadzonego w tej konkretnej sprawie materiału dowodowego, w ocenie Sądu możliwe jest zastosowanie art. 5 k.c. Dopuszczalność oceny żądania spłaty w sprawach działowych z punktu widzenia jego zgodności z zasadami współżycia społecznego została wprost wyrażona m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1998 r. (sygn. I CKN 684/97) oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2009 r. (sygn. III CSK 251/08). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w ostatnim z powołanych orzeczeń, poza nielicznymi wyjątkami, nie ma podstaw do generalnego wyłączenia stosowania art. 5 k.c. w poszczególnych kategoriach spraw. Z jednej bowiem strony przestrzeganie zasad współżycia społecznego powinno być immanentnym czynnikiem oceny postaw i zachowań wszystkich uczestników obrotu społecznego, z drugiej zaś odwołanie się do tej klauzuli generalnej pozwala sądowi na uwzględnienie złożoności i bogactwa życia, umożliwiając mu realizację zasady słuszności w orzekaniu.

W ocenie Sądu obniżenie wysokości spłaty należnej uczestnikowi z uwagi na rażące łamanie przez niego zasad współżycia społecznego ma swoje uzasadnienie w okolicznościach faktycznych sprawy. Trzeba zwrócić uwagę na to, że jedyny składnik spadku, tj. lokal mieszkalny po W. i A. G. (1), znajduje się obecnie w masie spadkowej tylko dzięki wysiłkom i staraniom wnioskodawców, którzy opłacają należności czynszowe oraz wyremontowali go doprowadzając do przyzwoitego stanu (jak lokal wyglądał, gdy mieszkał z nim uczestnik – można zobaczyć na załączonych do sprawy zdjęciach). Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością można stwierdzić, że w sytuacji zajmowania lokalu przez uczestnika - osobę niepracującą, która ostatnie 2 lata spędziła w zakładzie karnym, która jest uzależniona od alkoholu oraz przejawia zachowania agresywne, autoagresywne i destrukcyjne - lokal ten w krótkim czasie zostałby zdewastowany, a należności czynszowe pozostały nieopłacone. Mimo tego że wnioskodawcy, a wcześniej spadkodawcy, byli ofiarami agresji ze strony uczestnika, który bił ich i znęcał się nad nimi, naprawiali oni poczynione przez niego zniszczenia, czyścili lokal z zanieczyszczeń, a po jego wyprowadzce dokonali gruntownego remontu mieszkania. Wnioskodawcy pokrywali też z własnej kieszeni należności czynszowe i opłaty eksploatacyjne za mieszkanie. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, wartość należnego uczestnikowi udziału w prawie własności nieruchomości nie powinna być liczona od aktualnej wartości lokalu (kiedy jest on wyremontowany i zadbany przez wnioskodawców), ale od wartości i – przede wszystkim – stanu istniejącego na dzień otwarcia spadków, kiedy lokal nosił ślady dewastacji, które spowodował uczestnik. Wartość lokalu wynosiła 285.000 zł, wobec czego udział uczestnika należało określić na kwotę 95.000 zł. Od tej kwoty należało odjąć 1/3 nakładów czynionych przez wnioskodawców na regulowanie opłat czynszowych, które to uiszczać powinien uczestnik jako współwłaściciel nieruchomości (35.352,19 / 3 = 11.784,06 zł). Od pozostałej kwoty 83.215,94 zł należy odjąć także 1/3 kosztów poniesionych przez wnioskodawców na remont przedmiotowego lokalu mieszkalnego (tj. przynajmniej 39.600,82 / 3 = 13.200,73 zł). Nie jest możliwym dokładne wyliczenie poniesionych kosztów, ponieważ nie da się wycenić pracy własnej wnioskodawcy i jego szwagra – męża wnioskodawczyni - przy wykonywaniu prac remontowych. Wbrew twierdzeniom uczestnika, dołączona do akt sprawy dokumentacja zdjęciowa wskazywała na konieczność przeprowadzenia remontu. Ostatecznie należna uczestnikowi spłata wyniosła nie więcej niż 70.015,21 zł.

Drugą istotną podstawą do pomniejszenia spłaty należnej uczestnikowi jest udokumentowana okoliczność wieloletniego znęcania się psychicznego i fizycznego nad spadkodawcami, po których obecnie dziedziczy udziały w prawie własności nieruchomości. Przemoc ze strony uczestnika kilkukrotnie zakończyła się przebywaniem spadkodawcy W. G. (2) w szpitalu. Uczestnik był kilkukrotnie skazywany za przestępstwo znęcania się na rodzicami i odsiadywał kary pozbawienia wolności. Nie został uznany za niegodnego dziedziczenia tylko z tego powodu, iż zastraszeni członkowie jego rodziny nie mieli pojęcia o możliwości wydziedziczenia uczestnika lub uczynienia go niegodnym dziedziczenia. Te okoliczności uzasadniają zdaniem Sądu obniżenie należnej uczestnikowi spłaty do poziomu 40.000 zł. Taka kwota spłaty odpowiada okolicznościom sprawy i elementarnemu poczuciu sprawiedliwości.

Jeżeli chodzi o możliwość spłaty tej kwoty – Sąd wziął pod uwagę trudną sytuację materialną wnioskodawców – wnioskodawczyni jest chora, utrzymuje się z renty, która wydaje na leki. Posiada własne zadłużenia. Wnioskodawca jest osoba pracującą, natomiast mieszkając razem z wnioskodawczynią i jej mężem, ponosi koszty utrzymania mieszkania i wspiera siostrę finansowo. Sam choruje na depresję. Strony nie posiadają oszczędności i w krótkim czasie nie będą w stanie zgromadzić kwoty 40.000 zł. Mając to na względzie, Sąd rozłożył obowiązek spłaty należnej uczestnikowi kwoty 40.000 zł na dwie raty po 20.000 zł każda. Termin zapłaty drugiej raty został oznaczony po upływie 6 miesięcy od pierwszej. Termin ten powinien wystarczyć wnioskodawcom na zgromadzenie zasądzonych kwot – czy w formie zaciągnięcia zobowiązań czy tez przy pomocy wsparcia rodziny. Nie można było bowiem pominąć faktu, że uczestnik jest osobą bezdomną i nie ma środków finansowych na utrzymanie się, natomiast pobyt w miejskiej ogrzewalni jest jedynie czasowy. Otrzymane środki umożliwią uczestnikowi np. wynająć lokal do zamieszkania i usamodzielnienie się po opuszczeniu zakładu karnego.

Mając na względzie powyższe, na podstawie art. 1035 k.c., art. 212 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 210 k.c., a także na podstawie art. 618 § 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w punkcie 5. sentencji postanowienia.

Podstawę orzeczenia o kosztach stanowiły przepisy art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Zgodnie z reguła opisaną w art. 520 § 1 k.p.c. każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Przepis ten stanowi generalną zasadę ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym przez uczestników tego postępowania. Ten, kto poniósł koszty sądowe lub koszty zastępstwa procesowego, nie uzyska zwrotu wydanych kwot od innego uczestnika, lecz także nie jest obowiązany do zwracania kosztów poniesionych przez innego uczestnika.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uznał, że koszty uiszczone przez strony każda ponosi we własnym zakresie. W toku postępowania powstała kwestia rozliczenia opłaty od wniosku. Na skutek zmiany stanowiska uczestnika – aktywował się obowiązek przewidziany w art. 51 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i uiszczona przez wnioskodawców opłata 600 zł za zgodny wniosek o dział spadku i zniesienie współwłasności nie była adekwatna do przedmiotu sprawy. Opłata od wniosku wynosiła 1.000 zł. =Sąd zwolnił strony od obowiązku uiszczenia brakującej częścią opłaty w wymiarze 400 zł z uwagi na ich trudną sytuację majątkową i życiową.

Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w punkcie 6. sentencji postanowienia.