Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Tczewie

WYROK

1  W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2023 r.

Sąd Rejonowy w T. I Wydział Cywilny

Przewodniczący Sędzia Anna Ściepuro

Protokolant starszy sekretarz sądowy Anna Kordecka

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2023 r. w T.

na rozprawie

sprawy z powództwa E. D. (...) W. z siedzibą w G.

przeciwko K. S.

o zapłatę

I. umarza postępowanie w zakresie kwoty 2.380 zł (dwa tysiące trzysta osiemdziesiąt złotych) wobec cofnięcia pozwu w tym zakresie,

II. zasądza od pozwanej K. S. na rzecz powoda E. D. (...)z siedzibą w G. kwotę 520 zł (pięćset dwadzieścia złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty,

III. w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV. koszty postępowania w sprawie przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w T.

V. nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tczewie na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokat W. M. kwotę 1.476 zł (tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych), w tym kwotę 276 zł (dwieście siedemdziesiąt sześć złotych) tytułem należnego podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej K. S. z urzędu.

Sygn. akt C 944/20

UZASADNIENIE

Powód E. D. (...) w G. wniósł pozew przeciwko pozwanej K. S. o zapłatę kwoty 5.948,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że roszczenie wynika z zawartej przez pozwaną w dniu 21 sierpnia 2018 r. z (...) S.A. w O. umowy pożyczki, z której warunków pozwana się nie wywiązała. Wobec braku spłaty zadłużenia przez pozwaną umowa została jej wypowiedziana z dniem 05 stycznia 2019 r. Wcześniej w dniu 30 sierpnia 2018 r. pierwotny wierzyciel zbył przysługującą mu wierzytelność na rzecz powoda, co sprawiło, że powód zyskał legitymację czynną do wystąpienia w przedmiotowej sprawie. Łączne zadłużenie pozwanej z tytułu rzeczonej umowy wynosi 5.948,21 zł, na co składają się: kwota 2.900 zł tytułem niespłaconego kapitału, kwota 94,53 zł tytułem odsetek kapitałowych, kwota 53,48 zł tytułem odsetek karnych za opóźnienie oraz kwota 2.900,20 zł tytułem nieuiszczonych prowizji. Powód podjął próbę polubownego rozwiązania sporu, kierując do pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty, co okazało się to bezskuteczne.

W toku postępowania został dla pozwanej stanowiony pełnomocnik z urzędu, który złożył odpowiedź na pozew, wnosząc o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazał, że pozwana K. S. jest osobą starszą i ciężko chorą. Od 1995 posiada pierwszy stopień (...). Pozwana leczy się u lekarza (...), nie (...), ma(...). Z uwagi na jej stan zdrowia istnieje wątpliwość, czy pozwana w trakcie podpisywania umowy mogła rozpoznać znaczenie swojego czynu i czy mogła właściwie pokierować swoim postępowaniem.

Pismem z 14.06.2022 r., zmodyfikowanym pismem z 05.09.2023 r., powód cofnął pozew w zakresie kwoty 2.380 zł - w związku z dokonywanymi przez pozwaną spłatami zadłużenia, podtrzymując żądanie pozwu w zakresie kwoty 3.568,21 zł. Powód podkreślił, że pozwana sama złożyła wniosek o udzielenie pożyczki, a po zawarciu umowy w części spłaciła zaciągnięte zobowiązanie, co świadczy o istnieniu woli po stronie pozwanej do zawarcia stosunku zobowiązaniowego i uznawaniu przez nią dochodzonego roszczenia. Wskazał, że ponieważ pozwana nie spłacała zobowiązania zgodnie z ustalonym harmonogramem, pożyczkodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy i naliczania odsetek karnych za opóźnienie, co znajduje odzwierciedlenie w szczegółowych zestawieniach. Odnosząc się do problemów zdrowotnych pozwanej powód wskazał, że samo istnienie zaburzeń(...) nie świadczy o tym, że pozwana dokonała czynności w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, ponieważ okoliczność taka musi istnieć nie ogólnie, ale w momencie składania konkretnego oświadczenia woli.

W sprawie przeprowadzony ostał dowód z opinii biegłego (...) na okoliczność ustalenia, jaki był stan zdrowia(...) pozwanej K. S. w dacie zawierania umowy pożyczki ratalnej o nr (...) (21.08.2018 r.), w szczególności czy w dniu zawarcia umowy miała pełną zdolność rozumienia znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem.

Na końcowym etapie postępowania włączył się do postępowania pełnomocnik ustanowiony przez pozwaną, reprezentując ją pro bono, który powielił argumentację podnoszoną przez ustanowionego wcześniej pełnomocnika z urzędu.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21.08.2018 r. pozwana K. S. w placówce pośrednika kredytowego w T. złożyła wniosek o udzielenie pożyczki. Przedstawiony jej zostały przez pośrednika projekt umowy adhezyjnej, z którym – z powodu znacznego (...)- pozwana nie zapoznała się. Nie była w stanie go przeczytać z uwagi na zbyt małą czcionkę. Pośrednik kredytowy przestawił jej ogólne warunki umowy – przede wszystkim kwotę, która mogła jej zostać pożyczona. W tych okolicznościach pozwana zawarła umowę pożyczki z pierwotnym wierzycielem (...) Spółkę Akcyjną w O.. Pozwanej wskazano miejsce na podpisy. Pozwana otrzymała kwotę wynikającą z umowy pożyczki. Brak jest przesłanek do stwierdzenia, aby w dacie zawierania umowy pozwana K. S. z powodu zaburzeń (...)nie mogła świadomie lub swobodnie podejmować decyzji i wyrażać swojej woli, nie mogła rozpoznać znaczenia czynu lub pokierować swoim zachowaniem.

Wobec powyższego pozwana w dniu 21.01.2018 r. zawarła z pierwotnym wierzycielem (...) Spółką Akcyjną w O. umowę pożyczki ratalnej nr (...). Na podstawie zawartej umowy spółka zobowiązała się udzielić K. S. pożyczki w kwocie 2.900 zł, a pozwana zobowiązała się spłacić zaciągnięte zobowiązanie wraz z odsetkami kapitałowymi odpowiadającymi dwukrotności odsetek ustawowych w skali roku, prowizją za udzielenie pożyczki w kwocie 725 zł oraz prowizją operacyjną w kwocie 2.175,20 zł – w 40 miesięcznych ratach, zgodnie z ustalonym harmonogramem.

Zgodnie z umową - w przypadku powstania zadłużenia przeterminowanego, pożyczkodawca był uprawniony do naliczania odsetek umownych za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, jak też mógł wypowiedzieć umowę pożyczki za siedmiodniowym okresem wypowiedzenia w sytuacji, kiedy pożyczkobiorca naruszałby warunki umowy, w tym w szczególności nieterminowo spłacał swoje zobowiązanie.

W dniu zawarcia umowy kapitał pożyczki w kwocie 2.900 zł został przekazany przez pożyczkodawcę na rachunek bankowy pożyczkobiorcy.

/dowody: wniosek o po życzkę – k. 181-184; umowa pożyczki ratalnej – k. 17-21; harmonogram do umowy – k. 176-177; formularz informacyjny – k. 178-180; potwierdzenie realizacji przelewu – k. 50; opinia biegłego sądowego z dziedziny (...) – k. 205-208v/

Umową cesji wierzytelności z 24.08.2018 r. pierwotny wierzyciel (...) S.A. zbył wierzytelność względem K. S., wynikającą z umowy pożyczki nr (...), na rzecz (...) w G..

Następnie na mocy umowy sekurytyzacji z 30.08.2018 r. cesjonariusz przelał przysługującą mu względem K. S. wierzytelność na rzecz powoda E. D. (...)w G..

/dowody: umowa cesji wierzytelno ści – k. 54-58; umowa ramowa o współpracy – k. 159-171 umowa sekurytyzacji – k. 51-53 [172-175/

Pismem z dnia 05.09.2018 r. pierwotny wierzyciel poinformował pozwaną o zbyciu wierzytelności z tytułu umowy pożyczki nr (...) na rzecz powoda.

/dow ód: pismo informacyjne o zmianie wierzyciela – k. 11-12/

Pozwana początkowo spłacała należne raty. Pismem z dnia 29.10.2018 r. powód (...) w G. wystosował do K. S. pismo, informujące, że pozostaje w opóźnieniu w wykonaniu zobowiązania i po jej stronie powstało zadłużenie przeterminowane w kwocie 341,35 zł. Powód wezwał w/w do spłaty powstałego zadłużenia, w terminie nie później niż do 08.11.2018 r., pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki.

W zakreślonym terminie pozwana nie spłaciła powstałego zadłużenia, dlatego też pismem z 21.11.2018 r. powód wypowiedział pozwanej K. S. umowę pożyczki nr (...) – z zachowaniem trzydziestodniowego terminu wypowiedzenia, liczonego od 05.12.2018 r.

/dowody: ostateczne wezwanie do zap łaty pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki – k. 13-14; wypowiedzenie umowy pożyczki – k. 15-16/

Sytuacja życiowa, zdrowotna i majątkowa pozwanej jest zła. Orzeczeniem z 20.06.1995 r. Komisja lekarska do spraw (...) i zatrudnienia trwale zaliczyła pozwaną K. (wówczas M.) do pierwszej (...) z uwagi na (...). W zaświadczeniu stwierdzono, że z uwagi na schorzenia pozwana wymaga opieki drugiej osoby. Ponadto K. S. obecnie leczy się (...), (...), (...), (...), (...), stwierdzono u niej (...). Pozwana jest (...) obecnie nie (...), miewała wcześniej (...), (...). Ma obniżony (...). Nie do końca jest zorientowana w sytuacji własnej. Jej sprawność (...) jest obniżona, lecz w normie. Ma uszkodzony (...) ((...)), choruje na (...). W toku badania lekarskiego biegły z zakresu (...), niezależnie od zakresu sporządzonej opinii wskazał po przeprowadzonym badaniu, że pozwana (...), nie jest w stanie przeczytać druku w gazecie. W toku posiedzeń, na które pozwana się stawiała, również w sposób niewątpliwy można było stwierdzić, że pozowana praktycznie (...), ma problemy z (...). Na okazanej jej umowie pożyczki potrafiła jedynie wskazać swoje nazwisko.

Jedynym źródłem utrzymania pozwanej jest renta w wysokości 2.700 zł netto, w części zajęta przez komornika sądowego z uwagi na inne zadłużenia. Nie posiada własnego mieszkania ani żadnego innego majątku. Od kilku lat zamieszkuje u brata i jego rodziny – w jednym pokoju z bratem, jego byłą żoną i dwójką ich dzieci. Pozwanej nie wystarcza na jedzenie i leki. W miarę swoich możliwości w toku procesu pozwana wpłacała kwoty na rzecz powoda.

/dowody: orzeczenie komisji lekarskiej – k. 117-117v.; dokumentacja medyczna – k. 123-146, 229-287v.; zeznania pozwanej K. S. w charakterze strony – k. 106-107 [00:05:27-00:11:36], k. 290-290v. [00:18:56-00:34:14, opinia biegłego sądowego z dziedziny (...) – k. 205-208v/

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił m.in. na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy przez strony (umowę pożyczki i dokumentację okołopożyczkową, dokumenty cesji, dokumentację medyczną pozwanej), których prawdziwości ani autentyczności nie zakwestionowała żadna ze stron, a które nie budziły także wątpliwości Sądu, przez co zostały uznane za wiarygodne.

Zeznania pozwanej K. S. Sąd uznał za wiarygodne w całości. Pozwana zeznawała spontaniczne, potrafiła co do zasady przedstawić ciąg zdarzeń od zawarcia umowy do dnia obecnego. Zeznania te na miarę możliwości intelektualnych pozwanej były logiczne. Pozwana w sposób spójny opisała okoliczności, w jakich nastąpiło zawarcie umowy pożyczki, swój stan zdrowia, sytuację życiową. W ocenie Sądu poczyniona obserwacja: zachowania pozwanej na rozprawach, sposobu jej poruszania się, niemożliwości przeczytania przez nią na rozprawie pisanego tekstu (w szczególności po okazaniu przedmiotowej umowy) - z uwagi na schorzenia (...), w połączeniu z dokumentacją lekarską w tym zakresie - nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że o ile pozwana co do zasady rozumie zachowanie konwencjonalne, jakim jest zawarcie umowy pożyczki, w żaden sposób nie była w stanie ani przeczytać przedstawionej jej umowy, ani też jej zrozumieć w sposób należyty, w zakresie tego, jakie koszty dodatkowo będzie musiała ponieść.

Istotnym dowodem w sprawie jest opinia biegłego sądowego z zakresu(...). W ocenie Sądu sporządzona opinia jest rzetelna, szczegółowa i wiarygodna. Biegły wyczerpująco opisał stan (...) pozwanej oraz stopień rozeznania przez nią rzeczywistości i świadomości skutków zawarcia umowy pożyczki z 21.08.2018 r., jak też obecny stan psychiczny pozwanej. Ustalenia biegłego zostały oparte o złożoną do sprawy dokumentację lekarską oraz przeprowadzone w oparciu o badanie pozwanej, a wyciągnięte wnioski jasne. Strony procesu nie zgłosiły żadnych zastrzeżeń do w/w opinii. Dlatego też opinia ta w ocenie Sądu zasługuje na uwzględnienie w pełnym zakresie.

W toku postępowania – po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego – do sprawy przystąpił pełnomocnik z wyboru, któremu na rozprawie pozwana udzieliła pełnomocnictwa, który też złożył kolejną dokumentację medyczna pozwanej i wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentacji medycznej pozwanej oraz dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatrii na okoliczności, w zakres których już wypowiedział się biegły psychiatra. Okoliczności te zostały już wykazane w toku procesu zgodnie z żądaniem strony pozwanej; w tym stanie rzeczy, na podstawie art. 2352 § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej.

Przechodząc do rozważań prawnych: na wstępie należy wskazać, że w toku postępowania powód cofnął pozew w zakresie 2.380 zł z uwagi na fakt, że roszczenie w tym zakresie zostało spełnione przez drugą stronę.

Art. 203 § 1 k.p.c. stanowi, że pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

Mając na względzie fakt, że pozwana wyraziła zgodę na cofnięcie pozwu, a okoliczności sprawy nie wskazują, ażeby wymieniona czynności były sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego ani też zmierzały do obejścia prawa, należało przyjąć, że powód skutecznie cofnął pozew.

Zgodnie z art. 355 k.p.c. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

W związku z powyższym, na podstawie art. 355 kpc w zw. z art. 203 §1, 2 i 4 kpc, Sąd postanowił jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

Przechodząc dalej, w świetle ustalonego stanu faktycznego, w pozostałym/podtrzymanym zakresie żądanie pozwu zasługiwało na uwzględnienie w części.

Co do zasady – powód wykazał swoją legitymację procesową. Art. 509 § 1 k.c. stanowi, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Należy zaznaczyć, że uprawnienie wierzyciela do zbycia wierzytelności nie jest uzależnione od zgody dłużnika, ani ograniczone w czasie. Pożyczkodawca mógł zatem swobodnie rozdysponować przysługującą mu wierzytelnością.

Z przedłożonych przez stronę powodową umowy cesji wierzytelności oraz umowy sekurytyzacji wynika, iż uprawnienia z tytułu umowy pożyczki nr (...) z dnia 21 sierpnia 2018 r. przeszły na powoda. Okoliczność ta nie budziła żadnej wątpliwości Sądu ani nie była kwestionowana przez stronę pozwaną.

Podstawę merytoryczną rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 720 § 1 k.c., który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa pożyczki zobowiązuje zatem pożyczkodawcę do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki na pożyczkobiorcę. Samo wydanie przedmiotu pożyczki może nastąpić w dowolny sposób, byle pożyczkobiorca miał możność swobodnego dysponowania czy to pieniędzmi, czy rzeczami będącymi przedmiotem umowy. Odwrotność opisywanej sytuacji występuje przy zwrocie pożyczki. Pożyczkobiorca po upłynięciu określonego terminu jest zobowiązany zwrócić pożyczkodawcy otrzymane pieniądze/rzeczy, przy czym nie muszą to być te same pieniądze i te same rzeczy, o ile są zwracane w tej samej ilości i jakości. W braku odmiennego zastrzeżenia w odniesieniu do tych umów pożyczki, których przedmiotem są pieniądze, należy postępować stosownie do wymagań określonych zasadą nominalizmu (zob. szerz. Z. Gwalik, Komentarz do artykułu 720 Kodeksu cywilnego [w:] A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, LEX 2010).

Jednocześnie należy mieć na względzie treść art. 6 k.c., z którego wynika, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Zaznaczyć też trzeba, że przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96, publ. OSNC 1997 nr 6-7 poz. 76). Jest to wyrazem zasady, że to strony powinny być zainteresowane wynikiem postępowania oraz że to one dysponują przedmiotem postępowania, m. in. poprzez powoływanie i przedstawianie sądowi wybranych przez siebie dowodów.

Zaprzeczenie dokonane przez stronę procesową powoduje, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności stają się sporne i muszą być udowodnione. W razie ich nieudowodnienia sąd oceni je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości tych twierdzeń na innej podstawie (tak m. in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 kwietnia1975 r., sygn. akt III CRN 26/75, niepublikowanym – źródło Lexis.pl nr (...)).

W ocenie Sądu przedstawione przez powoda dokumenty potwierdzają (ani też nie jest spornym), że pozwaną z pierwotnym wierzycielem łączyła umowa pożyczki nr (...) z dnia 21.08.2018 r.

Kwestią sporną było to, czy podpisując wyżej wskazaną umowę pozwana była dostatecznie rozeznana w sytuacji, czy mogła świadomie rozpoznać znaczenie swojego czynu i swobodnie pokierować swoim postępowaniem, czy rozumiała znaczenie czynności prawnej, w której uczestniczyła. Na te okoliczności wypowiedział się biegły(...). Stwierdził on jednoznacznie, że pozwana cierpi na (...), jednakże rozumie, na czym polega istota instytucji pożyczki i była w stanie w dniu 21.08.2018 r. świadomie oraz swobodnie podjąć decyzję o zawarciu umowy i wyrazić swoją wolę co do tego (brak jest podstaw do tego, by stwierdzić, że występowały wówczas jakieś zaburzenia u pozwanej).

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że fakt zawarcia umowy pożyczki na gruncie niniejszej sprawy został wykazany, a sama umowa została zawarta skutecznie i wiąże strony. Jednakże z uwagi na możliwości poznawcze pozwanej oraz jej znaczne niedowidzenie, analizie należy poddać fakt, czy pozwana zdawała sobie sprawę z poszczególnych warunków umownych i zobowiązań zeń wynikających. Pozwana nie jest w stanie odczytać wielkości druku stosowanego w gazetach. Nie była i nie jest w stanie odczytać formularza umownego (co zostało zweryfikowane także na rozprawie), zważywszy na fakt, że cierpi na szereg schorzeń oczu i prawie nie widzi. Pozwana wiarygodnie zeznała, że pośrednik kredytowy poinformował ją jedynie o wysokości kwoty pożyczki, jaką mogła otrzymać i wskazał, gdzie ma druk podpisać. Na gruncie tej sprawy pozwana jest konsumentem. W tej sytuacji Sąd zobligowany jest (z urzędu) zweryfikować, czy badana umowa zawiera niedozwolone klauzule umowne.

W pierwszym rzędzie należy mieć na względzie przepis art. 36a ust. 1-3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (w brzmieniu obowiązującym na chwilę zawarcia umowy pożyczki) wskazujący, iż maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

MPKK≤(Kx25%)+(K x n/R x 30%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

Pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogły być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. Co więcej, pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należały się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu.

Pozwanej została udzielona pożyczka w kwocie 2.900 zł na okres 40 miesięcy. Opierając się na powyższym wzorze oraz zastrzeżeniu z ustępu 2 przywołanego przepisu należało stwierdzić, iż maksymalna wysokość zastrzeżonych przez pożyczkodawcę kosztów okołopożyczkowych nie mogła przekroczyć kwoty wypłaconego kapitału.

(2.900 zł x 25%) + (2.900 zł x 1.200/365 x 30%) = 725 zł + 2.860,27 zł = 3.585,27 zł.

Powyższa granica została przekroczona przez pożyczkodawcę w wymiarze 0,20 zł i kwotę tę należy uznać za nienależną. W umowie zastrzeżono bowiem prowizję za udzielenie pożyczki w kwocie 725 zł oraz prowizję operacyjną w kwocie 2.175,20 zł, a suma tych kosztów wynosi 2.900,20 zł.

Powyższe nie oznacza, że tak obliczone koszty należy a priori uznać za zasadne. Kontrola kosztów pożyczki przez pryzmat art. 36a ust. 1-3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim nie wyłącza bowiem ani dopuszczalności, ani obowiązku oceny przez sąd (z urzędu), czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone w świetle art. 3851 § 1 k.c. (tak też Sąd Najwyższy w uchwale z 26 października 2021 r., sygn. III CZP 42/20). Jak wskazuje Sąd Najwyższy, przepisy art. 36a u.k.k. nie określają pozytywnie, w sposób bezwzględnie wiążący, liczby, charakteru i konkretnej wysokości kosztów składających się na pozaodsetkowe koszty kredytu, a jedynie wytyczają ramy, w których postanowienia umowy kredytu konsumenckiego, określające te koszty, muszą się mieścić. Korzystając ze swobody kontraktowej, którą zapewniają te ramy, strony (w praktyce przedsiębiorca) nie mogą pomijać dodatkowych, ustawowych ograniczeń swobody kontraktowej, wynikających z art. 3851 i n. k.c. Stosowne postanowienia nie mogą kształtować ponoszonych przez kredytobiorcę-konsumenta pozaodsetkowych kosztów kredytu w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Art. 3851 § 1 k.c. przewiduje, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 tego artykułu dopowiada, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z kolei w § 3 zaznaczono, iż ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

W realiach niniejszej sprawy bezspornym jest, że zawierając umowę pożyczki pozwana działała jako konsument. W ocenie Sądu zebrany materiał dowodowy wykazuje, że postanowienia umowne nie zostały z pozwaną uzgodnione indywidualnie. Przedłożona umowa pożyczki ma cechy umowy adhezyjnej, pisana jest małym drukiem, a pozwana jest osobą głęboko niedowidzącą. Powód nie obalił domniemania, że w okolicznościach niniejszej sprawy postanowienia umowne były uzgadniane z nią indywidualnie. Nie budzi również wątpliwości, że naliczone koszty pozaodsetkowe nie dotyczą świadczeń głównych stron. W ocenie Sądu obie naliczone w umowie prowizje zostały naliczone w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Zgodnie z zawartą umową pożyczki prowizja operacyjna w kwocie 2.175,20 zł miała być należna pożyczkodawcy z tytułu obsługi pożyczki i obliczana na podstawie wysokości udostępnianego kapitału oraz czasu tego udostępnienia. Tym samym w ocenie Sądu pożyczkodawca utożsamił prowizję z należnym mu wynagrodzeniem za udzielenie pożyczki, podczas gdy jedynym należnym pożyczkodawcy wynagrodzeniem z tego tytułu powinny być odsetki kapitałowe. Próba zastrzeżenia dodatkowego świadczenia realizującego ten cel musi zostać potraktowana jako próba obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 58 § 2 i 3 k.c.). W tym miejscu należy odnotować, że trudno przypisać zastrzeżonej przez pożyczkodawcę prowizji inny cel niż ten określony w samej umowie, zwłaszcza odnoszący się do kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki w sytuacji, gdy koszty zostały przez pożyczkodawcę zastrzeżone odrębnie pod postacią prowizji za udzielenie pożyczki odpowiadającej równowartości 75% przyznanego pozwanej kapitału, co należy uznać za kwotę rażąco wygórowaną. Sumując wyżej wskazane okoliczności Sąd doszedł do przekonania, iż zapis umowny zastrzegający prowizję operacyjną w danej wysokości jest zapisem abuzywnym i niewiążącym konsumentki.

Przechodząc do wskazanej prowizji za udzielenie pożyczki w kwocie 725 zł należy wskazać, że w umowie zdefiniowano ją jako opłatę związaną z przygotowaniem umowy pożyczki i jej udzieleniem. Wysokość tej prowizji miała zależeć jedynie od wysokości udzielonego kapitału. Pożyczkodawca nie przedstawił jakie ponoszone przez niego koszty związane z zawarciem umowy uzasadniają naliczenie opłaty w takiej właśnie wysokości. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela występujące w orzecznictwie stanowisko, że zastrzeżenie w umowie opłaty operacyjnej w wysokości wygórowanej, bez wykazania, że opłata ta znajduje pokrycie w rzeczywiście poniesionych przez pożyczkodawcę i uzasadnionych kosztach, jest ewidentnie sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, jak też zasady współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 25 czerwca 2018 r., sygn. III Ca 552/18). Skoro zatem ustalona odgórnie przez pożyczkodawcę prowizja przygotowawcza za udzielenie pożyczki nie znajduje oparcia w koniecznym nakładzie pracy i poniesionym przez pożyczkodawcę kosztom, to zasadnym jest uznanie jej za opłatę nienależną.

Art. 481 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Umowa pożyczki będąca podstawą żądania pozwu przewidywała, iż pożyczkodawcy należą się odsetki kapitałowe od udzielonej pożyczki oraz odsetki karne za opóźnienie od przeterminowanego zadłużenia. Niemniej wszystkie zestawienia strony powodowej w zakresie naliczanych odsetek brały za podstawę nie tylko należny od pozwanej kapitał pożyczki, ale również dwie prowizje, uznane przez Sąd za nieobowiązujące z uwagi na ich abuzywny charakter. W tym stanie rzeczy należało uznać, że przedstawione przez powoda zestawienia są nieaktualne i błędne. Zgodnie z zasadą rozkładu dowodu to na powodzie ciąży obowiązek wykazania dochodzonego przez siebie roszczenia. Brak prawidłowego wyliczenia dochodzonych odsetek musiał skutkować oddaleniem powództwa w tym zakresie.

Podsumowując – w ocenie Sądu wywiedzione przez powoda roszczenie jest zasadne jedynie w zakresie kapitału udzielonej pożyczki (2.900 zł). Ponieważ kapitał ten – zgodnie z twierdzeniami powoda – został spłacony w wymiarze 2.380 zł, do spłaty pozostała kwota 520 zł.

Ważąc wszystkie powyższe kwestie, Sąd na podstawie art. 720 k.c., art. 509 § 1 k.c., art. 481 § 1 k.c., art. 3851 § 1 k.c., art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim orzekł jak w punktach drugim i trzecim sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 102 k.p.c. Przepis ten stanowi, iż w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jednocześnie nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację Sądowi, który dokonuje tego przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., sygn. II CZ 210/73; T. Demencki, Komentarz do art. 102 Kodeksu postępowania cywilnego [w:] A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, LEX 2012).

W realiach niniejszej sprawy zweryfikowana przez Sąd sytuacja zdrowotna, majątkowa i życiowa pozwanej uzasadnia nieobciążanie jej kosztami procesu. Pozwana nie posiada niczego, nie jest w stanie pracować, mieszka wraz z bratem i trzema dorosłymi osobami w jednym pokoju i brak jest perspektyw, aby ta sytuacja mogła ulec zmianie. Otrzymuje rentę, która nie wy starcza pozwanej na zakup leków i żywności i pokrycia kosztów utrzymania. Pozwana zaciągając zobowiązania, czyni to na pokrycie kosztów swojego leczenia, a leczy się na rozmaite ciężkie chorzenia. Mimo tego w miarę możliwości dokonuje spłat na rzecz powoda. Obciążanie pozwanej dalszymi kosztami spowodowałoby pogłębienie stanu skrajnego ubóstwa. Sąd tez zaistniała konieczność przeniesienia kosztów postępowania w ciężar Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w T.. Ważąc powyższe, na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd orzekł jak w punkcie czwartym sentencji wyroku.

Wynagrodzenie ustanowionego dla pozwanej pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata Sąd ustalił na podstawie § 8 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tj. Dz.U. z2019 r., poz. 18). Wartość przedmiotu sprawy uzasadniała przyznanie pełnomocnikowi wynagrodzenia w kwocie 1.200 zł, które winno zostało powiększone o należny podatek VAT. Na mocy powyższego, Sąd orzekł jak w punkcie piątym sentencji wyroku.