Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Tczewie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

T., dnia 28 września 2022 r.

Sąd Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny

Przewodniczący sędzia Andrzej Lubowiecki

Protokolant starszy sekretarz sądowy Magdalena Műller

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2022 r. w Tczewie

na rozprawie

sprawy z powództwa powódki M. G.

przeciwko pozwanej M. B.

o zachowek

oddala powództwo.

sędzia Andrzej Lubowiecki

[Sędzia Przewodniczący Lubowiecki Andrzej 00:07:23.024]

Powódka M. G. złożyła poza przeciwko M. B. o zachowek w kwocie 62.807 zł 50 gr. W uzasadnieniu wskazała, że spadkodawca sporządził testament, w którym, testament holograficzny, w którym dokonał zapisu na rzecz pozwanej udziału w prawie do mieszkania, w którym spadkodawca zamieszkiwał. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, początkowo zakwestionowała prawo powódki do dochodzenia roszczenia o zachowek z uwagi na to, że sama powódka jest spadkobierczynią, nadto zakwestionowała skład majątku spadkowego, który został wskazany przez powódkę. Następnie w piśmie z 11 kwietnia 2022 r., karta 259, 260, podniosła zarzut z art. dziewięćset osiemdziesiąt..., 998 k.c. wskazując, że powódka nie ma uprawnienia do dochodzenia oddzielnie roszczenia o zachowek, a jedynie jest uprawniona do żądania zmniejszenia zapisu dokonanego na rzecz pozwanej w testamencie holograficznym. Sąd ustalił następujący stan faktyczny. Bezsporne jest, że spadkodawca H. W. [f 00:09:13.004] zmarł w dniu 30 listopada 2015 r., w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z G. W.. Spadkodawca miał troje jedynych dzieci strony postępowania oraz syna, który nie składał oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, żadna ze stron nie została uznana za niegodną dziedziczenia. Powództwo wytoczone przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie sygn. akt I C 1330/17 przez syna spadkodawcy P. W. przeciwko M. B. zostało oddalone po ustaleniu, że pozwana nie przerobila..., nie przerobiła, nie podrobiła testamentu spadkodawcy. Strony nie zrzekły się dziedziczenia w drodze umowy ze spadkodawcą. Dowody: zeznania stron, karty 81, 82, dokumenty załączono do akt Sądu Rejonowego w Gdyni, z których Sąd przeprowadził dowód w sprawie I Ns 1039/16. W dniu 1 sierpnia 2005 r. spadkodawca złożył testament w formie aktu notarialnego przed notariuszem w T. W. K. [f 00:10:22.700] rep. A (...), otwarty i ogłoszony w Sądzie Rejonowym w Tczewie w dniu 30 maja 2016 r. w sprawie sygn. akt I Ns 1009/15, w którym powołał po połowie do spadku obie córki. W dniu 8 grudnia 2013 r. spadkodawca sporządził testament własnoręczny, w którym po podaniu swoich danych wskazał: "zapisałem cały mój udział we własności mieszkania położonego w G. ul. (...) mojej córce M. B. z domu W. urodzonej (...), posiadającej PESEL (...). Dowody: testament, karta 6, protokół otwarcia i ogłoszenia testamenty..., testamentu, karta 111, 92 akt I Ns 1009/15. Postanowieniem z dnia dziewię..., 17 marca 2021 r. wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 1039/16 tutejszy Sąd stwierdził, że spadek po H. W. na podstawie testamentu sporządzonego w dniu 1 sierpnia 2005 r. w formie aktu notarialnego nabyły w wolnych częściach z dobrodziejstwem inwentarza M. G., M. B.. W toku postępowania o stwierdzeniu nabycia spadku powódka podniosła zarzut nieważności testamentu. Bezsporne jest także, że w sprawie sygn. akt I C 391/21 tutejszego Sądu M. B. złożyła pozew o zobowiązanie pozwanej [? 00:11:53.456] M. G. do złożenia oświadczenia woli, przeniesienia prawa własności mieszkania położonego w G. przy ulicy (...), w związku z obowiązkiem wykonania zapisu postanowienie w tej sprawie jest obecnie zawieszone, żądanie dotyczyło udziału w prawie własności mieszkania. Dowody: dokumenty w aktach I C 391/21. Sąd zważył co następuje. Zgodnie z art. 968 § 1 k.c. spadkodawca może przez rozporządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Jest to definicja zapisu zwykłego. Z kolei art. 993 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu otwarcia spadku stanowił, iż przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. W myśl art. 998 § 1 k.c. uprawniony do zachowku, który jest powołany do dziedziczenia ponosi odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej wartość udziału spadkowego, który stanowi podstawę do obliczenia należnego uprawnionego zachowku. Tym samym art. 998 § 1 k.c. umożliwia uprawnionemu do zachowku o ograniczenie swojej odpowiedzialności z tytułu zapisów i poleceń. Art. 998 § 1 k.c. nie reguluje bezpośrednio skutków jakie przewidziane w nim ograniczenie wywiera na roszczenie zapisobiercy lecz niewątpliwe jest, że roszczenie zapisobiercy nie może w takiej sytuacji przekraczać granic odpowiedzialności spadkobiercy. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2001 r. III CZP 50/00, OSNC 2001 numer 7 - 8, pozycja 99 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 listopada 2010 r. sygn. akt VI ACa 373/10, Legalis numer 360082, Sąd przyjął, że w sytuacji, gdy przedmiot zapisu nie da się podzielić, a w przypadku lokalu mieszkalnego spadkodawcy taka sytuacja ma miejsce, to analogicznie do zasady sformułowanej w art. 1006 k.c. zapisobierca nie zostaje pozbawiony możliwości pełnego wykonania zapisu z tym jednak, że zapis ten pod względem wartościowym ulegnie zmniejszeniu o odpowiednią sumę pieniężną, którą będzie musiał uiścić spadkobierca tak, aby ten zachował przyznany mu przez art. 998 § 1 przywilej ograniczenia odpowiedzialności. Dlatego jeżeli wykonanie zapisu, którego przedmiot nie da się podzielić lub przekracza granice odpowiedzialności określone w art. 998 § 1 k.c. zapisobierca może żądać wykonania zapisu uiszczając odpowiednią sumę pieniężną. W art. 998 § 1 k.c. spadkobierca występuje jako dłużnik zobowiązany do wykonania zapisu. Obowiązek wykonania zapisu jest długiem spadkowym określonym w art. 922 § 3 k.c., a skutkiem prawnym ustanowienia zapisu jest powstanie w chwili otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego pomiędzy spadkobiercą a zapisobiercą. Uprawnienie służące spadkobiercy z tytułu ograniczenia odpowiedzialności wobec uprawnionych do zachowku i uprawnionych do zapisu jest prawem kształtującym, mimo, iż ustawodawca w art. 1007 § 1 k.c., posługuje się pojęciem roszczenia. W tym bowiem wypadku, uprawniony może doprowadzić do powstania zmiany lub ustania stosunku prawnego, poprzez własne działanie, niewymagające udziału drugiej strony. Nie występuje tu zatem określony i bezpośredni obwiązek innego podmiotu, będący korelatem prawa przysługującego uprawnionemu, jedyny obowiązek o jakim można tu mówić, polega na konieczności uznania przez drugą stronę skutków wykonania określonego prawa, tak porównaj S. Grzybowski "System prawa cywilnego" to "System prawa cywilnego" tom pierwszy 1985, strona 230. Zmniejszenie zatem zapisu następije..., następuje z chwilą skorzystania przez spadkobiercę z tego uprawnienia. Ustalone w art. 998 § 1 k.c., ochrona spadkobiercy zapewnia mu ekwiwalent pieniężny określonej wartości, ale jednocześnie uprawniony do zachówku..., dozachowku, nie staje się kiedykolwiek wierzycielem zapisobiercy. W ocenie Sądu, brak jest możliwości wystąpienia przez spadkobierców uprawnionych do zachowku z samodzielnym powództwem przeciwko zapisobiercy o zachowek, a prawo do swoistej ochrony zachowku wynikającej z art. 998 § 1 k.c., ma rację bytu dopiero wówczas, gdy zapisobierca żąda wykonania zapisu. Uprawnienie z wyżej wymienionego przepisu, może być realizowane wówczas jedynie w drodze zarzutu podniesionego w toku postępowania z inicjatywy zapisobiercy przeciwko spadkobiercy o wykonanie zapisu. Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 31 stycznia 2005 r. sygn. akt III CK 108/04 LEX numer 1119499, że jeżeli w procesie o wykonanie zapisu, roszczeniu zapisobiercy uprawniony spadkobierca, przedstawi w formie zarzutu żądanie zmniejszenia zapisu, wynikające z art. 998 § 1 k.c. o ograniczenie odpowiedzialności, to orzeczenie dotyczące wykonania zapisu, nie może zapaść bez rozstrzygnięcia, co do tego zarzutu a rozstrzygnięcie to powinno znaleźć wyraz w wyroku, jeżeli zostaną spełnione przesłanki przedmiotowe, przewidziane w art. 998 § 1 k.c. W stanie faktycznym sprawy należy przyjąć, że zapisobierczyni to jest pozwana, wezwała powódkę do wykonania zapisu, w tym przedmiocie toczy się sprawa przed tutejszym Sądem o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, którego treść ma na celu wykonanie zapisu z tytułu z testamentu holograficznego. Powódka otrzymała spadek po ojczu..., po ojcu, otrzymując przypadającą mu..., przypadającą jej z mocy testamentu notarialnego część spadku. Powódka jako obciążona zapisem zwykłym, nie ma legitymacji procesowej do wytoczenia powództwa o zachowek lub o uzupełnienie zachowku, przeciwko zapisobierczyni. Uprawniony do zachowku, nie staje się bowiem wierzycielem zapisobiercy. Na podstawie wyżej przedstawionych okoliczności sprawy, Sąd doszedł do przekonania, iż brak jest możliwości wystąpienia z samodzielnym powództwem przez uprawnionego do zachowku, przeciwko zapisybier..., zapisobiercy o uprawnienie, a uprawnienie to można zrealizować, jedynie w drodze zarzutu podniesionego w toku postępowania wszczętego z inicjatywy zapisobiercy przeciwko spadkobiercy. Powódka może realizować swoje prawo do zachowku, jedynie korzystając z przewidzianego w art. 998 § 1 k.p.c., ograniczenia swojej odpowiedzialności z tytułu zapisu zwykłego, czy to poprzez przeniesienie na rzecz pozwanej zapisobierczyni jedynie części swojego udziału w prawie własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego, tak aby pozostał jej własny zachowek, lub ewentualnie poprzez przeniesienie całego posiadanego udziału z żądaniem jednoczesnej zapłaty kwoty pieniężnej, koniecznej do uzupełnienie jej własnego zachowku, tak jak to wskazał Sąd Najwyższy w Uchwale z 31 stycznia 2001 r. III CZP 50/2000 OSNC 2001, numer 7, 8, pozycja 99, posiłkując się treścią art. 1006 i 1005 k.c. Porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie sygn. akt VI ACa 1108/17 LEX numer 2637219. Sąd uznał zatem, że powódka nie posiada roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej z tytułu zachowku lub jego uzupełnienia, zatem Sąd uznał za zbędne prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność składu i wartości spadku, celem wyliczenia wysokości przysługującej powódce zachowku. Odnosząc się do podniesionego przez powódkę argumentu na zasadność dochodzenia roszczenia w niniejszym procesie, z uwagi na możliwość podniesienia przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia powódki o zachowek, należy wskazać, że zgłoszenie przez powódkę w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zarzutu nieważności testamentu holograficznego, potencjalnie przerwało bieg przedawnienia jej roszczenia o zachowek. Tak Sąd Najwyższy w Uchwale z 22 października 1992 r. III CZP 130/92, OSNC 1993/4/60. Trzeba jednak podkreślić wyłącznie potencjalność takiej przerwy terminu, bowiem okoliczności te, nie są istotne dla rozstrzygnięcia. Pozew M. G. przeciwko M. B. o zapłatę należnego jej zachowku, nie mógł być wszakże poczytany, za czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu ustalenia roszczenia powódki o redukcję zapisu. Przerwanie przedawnienia następuje, co do zasady tylko między stronami postępowania, jeżeli z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane lub uprawnione. Przerwanie nie następuje w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela, dotyczy tego roszczenia, które jest zabezpieczone, dochodzone, ustalone lub egzekwowane i jest skuteczne przeciwko osobie wobec, której kieruje się czynność z korzyścią na rzecz osoby dokonującej czynności. W tej sytuacji Sąd przyjął, że bieg terminu przedawnienia z tytułu podniesionego zarzutu przedawnienia nie biegnie. Tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2019 r. IV CSK 481/18 OSNC - ZD2021/3/30. Z tych względów Sąd orzekł jak w sentencji. Koniec uzasadnienia.

[KONIEC TEKSTU 00:22:26.746]