Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I C 1816/13 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Rejonowy w Tczewie z 2016-03-09

Sygn. akt I C 1816/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Tczewie I Wydział Cywilny

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Andrzej Lubowiecki

Protokolant Stażysta Kamila Niedziałkowska

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G. i K. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w G.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w G. solidarnie na rzecz powodów M. G. i K. G. kwotę 38.000 zł (trzydzieści osiem tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałej części;

III. umarza postępowanie w części cofniętego pozwu;

IV. zasądza od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 7.186,80 zł (siedem tysięcy sto osiemdziesiąt sześć złotych osiemdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

ZARZĄDZENIE

1. Odnotować i zakreślić.

2. Przedłożyć akta z wpływem, po 30 dniach.

T., dnia 9 marca 2016 r.

Sygn. akt I C 1816/13

UZASADNIENIE

W dniu 25 czerwca 2016 r. powodowie K. G. i M. G. złożyli pozew przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w G. o zapłatę kwoty 53.984 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 48.200 zł od dnia 20 lipca 2012 r. do dnia zapłaty i od kwoty 5.784 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów i odszkodowania za utratę jej wartości.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że od dnia 16 stycznia 2014 r. są właścicielami działki gruntu nr (...) położonej w T., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Na nieruchomości znajduje się stacja transformatorowa, która istniała tam już w chwili nabycia nieruchomości przez powodów. Przedmiot własności powodów jest użytkowany przez pozwaną bez tytułu prawnego. Pozwana korzysta z nieruchomości bowiem jest operatorem elektrycznych sieci dystrybucyjnych, zajmującym się ich eksploatacją. Pozwany zaprzeczył, jakoby był właścicielem stacji transformatorowej i by z niej korzystał. Mimo charakteru stacji transformatorowej jako stacji abonenckiej, pozwany zainstalował w niech swoje urządzenia, do których podłączeni są inni odbiorcy. Oznacza to, że pozwany korzysta z tej infrastruktury, a tym samym używa bez tytułu prawnego nieruchomość należącą do powodów. (...) transformatorowa jest połączona z siecią pozwanego, a to oznacza, że stacja wchodzi w skład jego przedsiębiorstwa. Wejście w skład przedsiębiorstwa przesyłowego oznacza zaś, że urządzenie stało się częścią składową przedsiębiorstwa. Skoro stacja jest częścią przedsiębiorstwa pozwanego, to pozwany ma tym samym uprawnienie do korzystania z niej i faktycznie z niej korzysta. Nie uprawnia to jednak pozwanego do korzystania z gruntu powodów, gdyż nie posiada on do tego tytułu prawnego. Powodowie dochodzą wynagrodzenia w oparciu o art. 224 i następne Kodeksu cywilnego (k.c.). Dochodzone pozwem odszkodowanie obejmuje ubytek wartości nieruchomości i utracone korzyści pozostałej części nieruchomości powodów, niezajętej pod stację transformatorową. Powodowie bezskutecznie wzywali pozwanego do zapłaty kwoty 53.984 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 1 lutego 2004 r. do 31 maja 2013 r. (stawka miesięczna to 482 zł).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Wskazał na brak swojej biernej legitymacji z uwagi na okoliczność, iż przedmiotowa stacja transformatorowa nie wchodzi w skład jego przedsiębiorstwa i w związku z tym nie nie stanowi jego własności. Urządzenie zostało wybudowane w latach 70-tych ubiegłego wieku na wniosek i za zgodą ówczesnego właściciela nieruchomości. (...) ta nigdy nie widniała w ewidencji środków trwałych pozwanego. Jest ona stacją abonencką, której właścicielem była Rolnicza Spółdzielnia “J.” w T.. Granicę własności urządzeń energetycznych stanowią zaciski prądowe na stacji transformatorowej, do których podłączone zostały linie średniego napięcia 15 kV, zasilające tę stację, i będące własnością pozwanego. Jedynymi odbiorcami zasilanymi z przedmiotowej stacji są A. G. (poprzedni właściciel nieruchomości powodów i najprawdopodobniej aktualny właściciel stacji) oraz powód M. G..

Z ostrożności pozwany podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu dla urządzeń posadowionych na nieruchomości powodów. Poprzednik prawny pozwanej co najmniej od 30 września 1977 r. korzystał z działki powodów w sposób czynny, przy pomocy widocznego i trwałego urządzenia. Zatem pozwany nabył w drodze zasiedzenia z dniem 30 września 1987 r. służebność odpowiadającą treści służebności przesyłu. Pozwany posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powodów, a więc roszczenie o zapłatę za bezumowne korzystanie nie może zostać uwzględnione.

Na wypadek nieuwzględnienia zarzutu zasiedzenia, pozwany stwierdził, że samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Posadowione urządzenia lokalizowane były w zgodzie z obowiązującymi przepisami oraz na wniosek i za zgodą ówczesnego właściciela nieruchomości, więc nie można pozwanemu zarzucić, że pozostawała w złej wierze.

Pozwana wskazał, że art. 225 k.c. w zw. z art. 224 k.c. regulują roszczenia uzupełniające. Roszczenia te uzupełniają roszczenia windykacyjne, tj. roszczenie o wydanie rzeczy. W ocenie pozwanego w niniejszej sprawie nie są spełnione przesłanki roszczenia windykacyjnego. Pozwany nie włada nieruchomością powodów jak właściciel i nie może być wobec niego realizowane roszczenie o wydanie rzeczy, a co za tym idzie, również roszczenie uzupełniające o wynagrodzenie za korzystanie z niej.

Pozwany zakwestionował wysokość dochodzonego roszczenia. Jego zdaniem przedłożona przez powodów prywatna ekspertyza nie może stanowić dowodu na zasadność powództwa.

Na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2014 r. powodowie cofnęli pozew w zakresie żądania odszkodowania z tytułu ubytku wartości nieruchomości i utraconych korzyści. Mimo tego podtrzymali kwotę wskazaną w pozwie jako żądaną aktualnie wyłącznie z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Pozwany w piśmie z dnia 19 maja 2014 r. wyraził zgodę na częściowe cofnięcie pozwu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powodowie K. G. i M. G. są właścicielami nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), o powierzchni 220 m2, położonej przy ul. (...) w T., dla której Sąd Rejonowy w Tczewie prowadzi księgę wieczystą (...).

Powodowie nabyli własność powyższej nieruchomości na podstawie umowy z dnia 16 stycznia 2004 r., Rep. A nr 811/2004, na podstawie której ojciec powoda A. G. darował przedmiotową nieruchomość oboju powodom do ich małżeńskiego majątku wspólnego. A. G. nabył nieruchomość w 1995 r. od Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej “J.” w T..

(dowód: wydruk z księgi wieczystej – k. 10-17, umowa darowizny – k. 18-20)

Na wskazanej działce gruntu w latach 70 XX wieku posadowiony został przez ówczesnego właściciela nieruchomości, tj. Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną “J.” w T., dwukondygnacyjny budynek stacji transformatorowej T- (...). W budynku tym znajdują się urządzenia energetyczne stacji w postaci transformatora o mocy 160 kvA, układy pomiarowo – rozliczeniowego – liczników trójfazowych, założonych dla powoda oraz dla odbioru energii elektrycznej na sąsiedniej nieruchomości Z. S., osprzętu elektryczno – energetycznego, tj. szyn łączeniowych, okablowania i przełączników, stanowiących część składową sieci elektroenergetycznej 15 kV/04 kV, eksploatowanej przez pozwanego oraz przez odbiorców energii elektrycznej, tj. powód i Z. S.. Do stacji transformatorowej T- (...) doprowadzone są dwie linie energetyczne napowietrzne średniego napięcia 15 kV. Jedna linia doprowadzona jest z głównego punktu zasilania ( (...)) rozdzielnia M. nr (...), druga zaś z (...) rozdzielnia T. nr (...). Aktualnie stacja transformatorowa T- (...) zasilana jest z (...) rozdzielnia T. ujęcie wody nr (...).

Odłączenie stacji transformatorowej T- (...) od napowietrznych linii energetycznych średniego napięcia 15 kV spowodowałoby przerwanie jej eksploatacji i odbiorcy energii elektrycznej, tj. powodowie i Z. S., pozbawieni byliby energii elektrycznej w domach mieszkalnych oraz w ich przedsiębiorstwach.

W stacji transformatorowej pozwany zainstalował tzw. kłódki energetyczne, czym uniemożliwia powodom wstęp do stacji transformatorowej. W 2013 r. pracownik pozwanej dokonał spisania stanu liczników zamontowanych w stacji.

(dowody: instrukcja obsługi stacji transformatorowej – k. 106-128, opinia biegłego w zakresie maszyn i urządzeń elektrycznych mgr inż. A. D. – k. 407-417, umowa kompleksowa nr (...) – k. 133-134, zeznania świadka M. K. – k. 176-176 v., fragmenty zeznań świadka T. Ś. – k. 176v-177, zeznania powoda słuchanego w charakterze strony – k. 200)

Wartość przedmiotowej nieruchomości wynosi 57.800 zł, w tym 46.400 zł to wartość działki, zaś 11.400 zł to wartość transformatora. Stopa dyskontowa dla inwestycji w stację transformatorową wynosi 7%. Roczne wynagrodzenie za korzystanie ze stacji wynosi więc 4.046 zł (57.800,00 zł x 7%), a miesięczne 340 zł. Okres bezumownego korzystania z nieruchomości przez pozwaną pod przesył wynosił 9 lat i 4 miesiące, tj. 9,33 lat (od 1 lutego 2004 r. do 31 maja 2013 r.), zatem wynagrodzenie za ten okres wyniosło 38.000,00 zł (9,33 x 4.046 zł).

(dowód: opinia biegłego rzeczoznawcy majątkowego mgr inż. J. M. oraz opinia uzupełniająca – k. 303-320, 351-352)

W dniu 19 lipca 2012 r. powodowie bezskutecznie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 48.200 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości.

(dowód: ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty – k. 56-57, pismo (...) S.A. - k. 53, pisma pozwanej – k. 54-55)

W dniu 1 stycznia 1951 r. Zjednoczenie (...) zostało przekształcone w przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) z siedzibą w B..

Z podziału Zakładów (...) w B. powstało w dniu 1 stycznia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą: Zakład (...) z siedzibą w G.. Zakład ten został przekształcony w dniu 12 lipca 1993 r. w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.. Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. zmienił w dniu 17 października 1996 r. nazwę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. zmieniła nazwę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G.. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. zmienił nazwę na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G..

(dowód: okólnik nr 1- k. 135, zarządzenie nr 233 – k. 136-138, zarządzenie nr 45/ (...)/89 – k. 139-140, zarządzenie nr 183/O./93 Ministra Przemysłu i Handlu z załącznikiem – k. 141-143, akt notarialny przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną (...). A (...) – k. 144-150, protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia – k. 151-152, odpis pełny z KRS – k. 153-168)

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody w postaci dokumentów oraz w oparciu o fakty przyznane przez same strony. Zgodnie z treścią art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do swej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.

Bezspornym jest to, że powodowie (a wcześniej ich poprzednik prawny) są właścicielami działki gruntu nr (...), nadto że na przedmiotowej działce tej od lat 70-tych ubiegłego wieku znajduje się stacja transformatorowa obejmująca część budynkową oraz urządzenia energetyczne.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka M. K., bowiem znajdują one potwierdzenie w materiale dowodowym zebranym w sprawie, w tym w zeznaniach powoda słuchanego w charakterze strony. Świadek, będący elektrykiem i dokonujący naocznie stwierdzenia stanu faktycznego, potwierdził że przedmiotowa stacja transformatorowa jest tzw. stacją przelotową, do której przewodami dochodzi napięcie energii elektrycznej 15 kV i odpływa napięcie o tej samej wartości. W stacji energia elektryczna jest zamieniana na niskie napięcie, z którego zasilane są trzy obiekty.

Wiarygodnymi są fragmenty zeznań świadka T. Ś. potwierdzającej posadowienie na działce powodów stacji transformatorowej i urządzeń znajdujących się wewnątrz stacji. Niewiarygodna jest ta część zeznań, w których świadek wskazuje, że stacja ma charakter abonencki i nie wchodzi w skład przedsiębiorstwa. O niewiarygodności tych fragmentów przesądza opinia biegłego energetyka.

Zasadniczą kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy było ustalenie, jaki charakter ma stacja transformatorowa posadowiona na gruncie powodów. Pozwana wskazywała, że przedmiotowa stacja ma charakter stacji abonenckiej, tj. urządzenia służącego jedynie powodom do odbioru energii elektrycznej. Powodowie twierdzili zaś, że pozwany zainstalował na stacji urządzenia służące do odbioru energii elektrycznej także przez inne osoby.

Zgodnie z art. 49 k.c. urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Wyjaśnienie, czy przedmiotowa stacja transformatorowa stanowi część składową przedsiębiorstwa pozwanej, miało wpływ na zasadność powództwa.

W tym zakresie Sąd dokonał ustalenia stanu faktycznego zarówno w oparciu o zeznania świadka M. K. jak i opinię biegłego mgr inż. A. D., która została sporządzona w sposób profesjonalny i w związku z tym wiarygodny. Strony nie zakwestionowały wniosków opinii, a Sąd nie znalazł podstaw do jej kwestionowania.

Biegły wskazał, że budynek stacji transformatorowej wraz ze znajdującymi się tam urządzeniami, stanowią część składową sieci energoelektrycznej 15 kV/04 kV, eksploatowanej przez pozwanego oraz przez odbiorców energii elektrycznej, tj. powodów i Z. S.. Wskazał, że odłączenie stacji transformatorowej T- (...) od napowietrznych linii energetycznych średniego napięcia 15kV spowodowałoby przerwanie jej eksploatacji i odbiorcy energii elektrycznej pozbawieni byliby energii elektrycznej w domach mieszkalnych oraz w ich przedsiębiorstwach. Stwierdził, że stacja transformatorowa nie ma charakteru stacji abonenckiej, gdyż nie służy jedynie powodom do odbioru energii elektrycznej.

W ocenie Sądu stanowisku, że przedmiotowa stacja transformatorowa wraz ze znajdującymi się na niej urządzeniami energetycznymi stanowi część składową przedsiębiorstwa pozwanej. Przepis art. 49 § 1 k.c. nie reguluje sposobu uzyskania tytułu prawnego do tego urządzenia przez prowadzącego przedsiębiorstwo przesyłowe. Wejście w skład przedsiębiorstwa przesyłowego oznacza tylko, że stało się ono elementem składowym tego przedsiębiorstwa, co nie jest równoznaczne z przeniesieniem własności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2011 r., II CSK 80/11, LEX nr 1044001). Niezależnie bowiem od tego kto jest właścicielem przedmiotowej stacji transformatorowi, należy stwierdzić, że do przesłanek ustawowych art. 49 k.c. należy wejście w skład przedsiębiorstwa ruchomości, którymi są urządzenia przesyłowe, zanim staną się częściami nieruchomości. Z tą chwilą tracą samodzielność faktyczną i prawną. Jeśli nie wejdą w skład przedsiębiorstwa przesyłowego, to będą częścią składową gruntu, budynku lub lokalu i podzielą losy prawne tych nieruchomości. Urządzenia przesyłowe wchodzą w skład przedsiębiorstwa przesyłowego wtedy, gdy będą one stanowić składniki materialne przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 kc. Chodzi przy tym o przedmiotowe rozumienie przedsiębiorstwa w tym przepisie.

Według Sądu Najwyższego (zob. wyroki z dnia 22 stycznia 2010 r.: V CSK 195/09, OSNC 2010, nr 7–8, poz. 116, oraz V CSK 206/09, LEX nr 578047), urządzenia wymienione w art. 49 § 1 k.c. z chwilą ich połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa przestają być częścią składową nieruchomości i stają się samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i obrotu. Może dojść do przeniesienia własności tych urządzeń w drodze umowy na rzecz przedsiębiorcy lub osoby trzeciej; można też je oddać w leasing lub najem. Znowelizowany art. 49 k.c. dotyczy także sytuacji, w których urządzenia zostały wybudowane i podłączone do sieci przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Samo podłączenie do sieci jedynie wyłącza te urządzenia spod zasady superficies solo cedit, a nie rodzi skutku w postaci przeniesienia ich własności lub ustanowienia innego prawa na rzecz przedsiębiorcy sieciowego.

Wybudowana przez odbiorcę sieć (wodna lub energetyczna) staje się częścią i własnością przedsiębiorstwa wtedy, gdy zostanie do niego przyłączona, czyli nie tylko dołączona do sieci przez samego budującego inwestora (W. J. Katner, Komentarz do art. 49 k.c. [w] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, Lex 2014).

Włączenie urządzenia w skład przedsiębiorstwa decyduje o jego zmienionym statusie prawnym. Chodzi tu o wszystkie urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. Należą do nich przede wszystkim wszelkie sieci przesyłowe (energetyczne, telekomunikacyjne, gazowe, wodociągowo-kanalizacyjne i inne podobne). Każda sieć stanowi urządzenie techniczne składające się w szczególności z połączonych ze sobą rzeczy ruchomych funkcjonujących jako zespolona całość. Określone części sieci mogą mieć także postać budowli związanych z gruntem w taki sposób, że ich odłączenie nie może nastąpić bez istotnej zmiany całości. Przepisy szczególne regulują niekiedy fragmentarycznie, jakie części instalacji są przedmiotem własności właściciela gruntu lub innej osoby (np. Skarbu Państwa - art. 72 w zw. z art. 73 Prawa wodnego), albo sposób przeniesienia własności tych urządzeń na rzecz właściciela gruntu (np. art. 139 ust. 5 Prawa wodnego), jednakże Prawo energetyczne, Prawo telekomunikacyjne czy Prawo wodne nie zawierają przepisów o własności sieci przesyłowych.

Pojęcie „urządzenia", o którym mowa w art. 49 § 1 kc, wyjaśnił Sąd Najwyższy na przykładzie stacji transformatorowej wybudowanej na cudzej nieruchomości, w wyroku z 18 czerwca 2004 r., II CK 359/2003, LexisNexis nr (...) (Biuletyn Sądu Najwyższego z 2005 r., nr 1, s. 42). Sąd Najwyższy uznał, że trwałe, fizyczne i funkcjonalne połączenie konstrukcji ścian, dachu i podłoża z instalacjami energetycznymi przeznaczonymi do doprowadzania, przetwarzania i rozdzielania prądu elektrycznego przesądza o tym, że zarówno budynek, jak i instalacje energetyczne należy uznać za części składowe całości w postaci rzeczy złożonej (art. 47 § 2 k.c.) i że dopiero ta całość wyczerpuje treść pojęcia „urządzenie". Po rozłączeniu sama instalacja ani sam budynek nie mogłyby funkcjonować jako stacja transformatorowa. Funkcja, jaką mogły spełniać obydwa wymienione elementy tylko w zespoleniu, oraz cel gospodarczy, dla którego osiągnięcia zostały one skonstruowane, wykluczają możliwość traktowania, jako urządzenia w rozumieniu art. 49 k.c., tylko instalacji wewnątrz budynku.

Powyższe poglądy potwierdzają zasadność stwierdzenia, że przedmiotowa stacja transformatorowa wraz ze znajdującymi się na niej urządzeniami energetycznymi stanowi część składową przedsiębiorstwa pozwanego z uwagi na fakt, że została ona włączona do sieci energetycznej pozwanego i służy do odbioru energii elektrycznej także innym niż powodowie podmiotom.

Za nieskuteczny Sąd uznał zarzut pozwanego zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

W myśl art. 3051 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Art. 3051 k.c. wszedł w życie już po dacie, w której zgodnie ze stanowiskiem pozwanej nastąpić miało zasiedzenie, tj. w dniu 3 sierpnia 2008 r. Niemniej jednak okoliczność ta nie przesądza o braku możliwości stwierdzenia zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie, gdzie jednoznacznie stwierdzono, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 3051-3054 k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa (uchwała Sądu Najwyższego z 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, Lex 1316046 i uchwała Sądu Najwyższego z 7 października 2008 r., III CZP 89/08, Lex 458125). Wobec powyższego co do zasady możliwym było stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

Zgodnie z art. 3054 k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Zgodnie z art. 285 § 1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części (art. 285 § 2 k.c., zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC Nr 11/2003, poz. 142). Ponadto służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się tu odpowiednio (art. 292 k.c.).

Służebność przesyłu lub służebność odpowiadająca jej treści służebnością czynną, bowiem na jej treść składa się uprawnienie do „korzystania” z nieruchomości obciążonej. Przy czym, warunkiem nabycia przez zasiedzenie jest to aby, trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 1974 r., III CRN 94/74, OSNC Nr 6/1975, poz. 94). Widoczne i trwałe urządzenie to obiekt (sztuczna konstrukcja) będący wynikiem świadomej i celowej aktywności człowieka.

Zasiedzenie polega na nabyciu przez osobę nieuprawnioną prawa podmiotowego z mocy samego prawa i jest konsekwencją długotrwałego faktycznego wykonywania tego prawa. Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 1967 r. - III CZP 12/67).

W myśl art. 352 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy. Posiadaczem cudzej nieruchomości, którego władztwo nad nią zmierza do zasiedzenia służebności może być tylko właściciel nieruchomości, która w przyszłości ma stać się nieruchomością władnącą.

Wykonywanie służebności może następować za pośrednictwem posiadacza zależnego, czy też dzierżyciela (E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny, tom I, Komentarz do art. 1-534, Warszawa 2004). Wskazuje się ponadto w doktrynie, iż w związku z faktem, że chodzi o zasiedzenie służebności, wystarczające jest sporadyczne wykonywanie jej posiadania, niemniej z częstotliwością odpowiadającą potrzebom korzystania z cudzej nieruchomości. Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 k.c. i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu (art. 292 k.c.w zw. z art. 172 k.c.) (postanowienie z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10, Lex 1096048).

W orzecznictwie ukształtował się pogląd, zgodnie z którym sam fakt zmiany przepisów prawnych o uwłaszczeniu przedsiębiorstw państwowych oraz przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego (in casu: Zakłady (...)) w obecną formę organizacyjno – prawną ( Spółka Akcyjna (...)), nie stanowi podstawy do uznania, że doszło do przeniesienia posiadania służebności z poprzednika prawnego na pozwanego. Okoliczność tę należy wykazać za pomocą stosownych dokumentów, jak np. decyzja administracyjna, umowa pomiędzy poprzednikiem a następcą prawnym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2013 r., II CSK 10/13, LEX nr 1386028).

Strona pozwana przedłożyła Zarządzenie nr 183/O./93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w G. i przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w G. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W § 1 pkt 2 tego zarządzenia wskazano, że wykaz składników majątkowych oraz tryb ich przekazania – przejęcia zawiera załącznik do tego zarządzenia. Z treści przedłożonego załącznika nie wynika, by dotyczył on urządzeń energetycznych znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości, nie można więc uznać, że dokument ten stanowił dowód przeniesienia posiadania przedmiotowych urządzeń ze Skarbu Państwa na poprzednika prawnego pozwanej.

Strona pozwana nie wykazała niezbędnej przesłanki zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, tj. nieprzerwanego posiadania służebności. Brak jest zatem podstaw uwzględnienia zarzutu zasiedzenia.

Jeśli nie doszło zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu, roszczenie uzupełniające może być skutecznie dochodzone.

Strona pozwana podniosła, że roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, znajdujące oparcie w art. 224 § 2 i nast. k.c., należy do tzw. roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne i tym samym pozostaje z roszczeniem windykacyjnym w ścisłym związku. W ocenie pozwanego, możliwość dochodzenia roszczeń uzupełniających uzależniona jest od istnienia roszczenia windykacyjnego (art. 222 k.c.).

Stanowisko pozwanego nie znajduje uzasadnienia w aktualnym orzecznictwie i poglądach doktryny. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni akceptuje pogląd, zgodnie z którym roszczenie to może być dochodzone samodzielnie. Podkreślenia wymaga fakt, że powodowie nie mogą domagać się wydania przedmiotowej stacji transformatorowej z urządzeniami w niej zainstalowanym, gdyż stanowi ona, jak wyżej wykazano, część składową przedsiębiorstwa.

Właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie o odpowiednie wynagrodzenie za korzystanie z niej, przeciwko posiadaczowi służebności w złej wierze, niezależnie od zgłoszenia roszczenia określonego w art. 222 § 2 k.c. Art. 140 k.c. nie daje podstaw do formułowania wniosku o jakiejkolwiek dystynkcji uprawnień właściciela bądź kolejności korzystania z nich, dlatego wymaganie zgłoszenia wraz z roszczeniem o wynagrodzenie, co najmniej jednocześnie, roszczenia wymienionego w art. 222 k.c. nie znajduje usprawiedliwienia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05, OSNC 2006/4/64).

Zaakceptować należy również pogląd, iż przedsiębiorstwo przesyłowe, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest, na podstawie art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., do świadczenia wynagrodzenia. Powyższe jest rezultatem tego, że władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy, w tym art. 224 § 2 k.c. oraz art. 225 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 2015 r., I ACa 1061/14).

Przesądzając zasadę prawa powodów do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, konieczne stało się ustalenie jego wysokości w okresie wskazanym w pozwie, tj. od 1 lutego 2004 r. do dnia 31 maja 2013 r.

Sąd wykorzystał w tej mierze kompleksową, szczegółową, jasną i w związku z tym wiarygodną opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego mgr inż. J. M.. Zarzuty strony pozwanej dotyczące treści opinii zostały wyjaśnione w opinii uzupełniającej, a pozwana nie domagała się wezwania biegłego na rozprawę. Biegły w sposób fachowy, w oparciu o obowiązujące przepisy, przedstawił metodologię swoich ustaleń. Określenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie uwzględniało nie tylko tzw. służebność czynną, tj. teren bezpośrednio zajęty pod stację, ale także tzw. służebność bierną, na którą składa się - ogólnie mówiąc - niedogodność związana z usytuowaniem na nieruchomości urządzeń energetycznych. Tym samym biegły trafnie przyjął, że pozwana nie korzysta tylko z instalacji technicznych, ale także z budynku oraz napowietrznych linii przesyłowych i pozostałej części terenu, co zamyka się w postaci całościowego korzystania z niewielkiej nieruchomości. Sąd w pełni przychyla się do stanowiska biegłego, który wskazał, że skoro pozwany korzysta w celach gospodarczych z cudzej nieruchomości, to na zasadach wynikających z art. 140 k.c., jest zobowiązany do uiszczania odpowiedniego wynagrodzenia, oszacowanego w jego opinii.

Opinię biegłej mgr inż. M. S. Sąd uznał za niewiarygodną. Zarówno strona powodowa, jak i pozwana sformułowała liczne zarzuty do tej opinii. Wątpliwości nie udało się na rozprawie jednoznacznie rozwiać. Biegła oparła swoją opinię wyłącznie na badaniu wynagrodzenia za korzystanie z terenu bezpośrednio zajętego pod stację transformatorową. Nadto opinii dotyczyła określenia wysokości wynagrodzenia za inny okres bezumownego korzystania niż żądanie pozwu. Sąd przychylił się do wniosku powodów i dopuścił opinię innego biegłego.

Mając na względzie powyższe, w punkcie I sentencji wyroku zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 38.000 zł jako wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, zgodnie z wyliczeniem dokonanym przez biegłego mgr inż. J. M.. Natura przewidzianego w art. 224 i 225 k.c. - ewentualnie w związku z art. 230 k.c. - tzw. roszczenia uzupełniającego o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości jest przybliżona do roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r., I CSK 669/11, OSNC 2013/3/38, Biul.SN 2012/9/8). W związku z tym o odsetkach Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 455 k.c. i art. 481 k.c. Zasadność naliczenia odsetek od dnia następującego po dniu, w którym powodowie wezwali pozwanego do zapłaty (19 lipca 2012 r.), wynika z faktu, że wezwanie do zapłaty dotyczyło kwoty 48.200 zł, a więc przewyższającej kwotę ostatecznie zasądzoną. Z uwagi na obowiązującą od 1 stycznia 2016 r. zmianę treści art. 359 i 481 k.c. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830), Sąd zasądził ustawowe odsetki od dnia 20 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Powództwo należało oddalić w części przewyższającej kwotę 38.000 zł, o czym Sąd rozstrzygnął w punkcie II sentencji wyroku.

W punkcie III wyroku, na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie w części cofniętego pozwu dotyczącego nieokreślonego kwotowo odszkodowania z tytułu ubytku wartości nieruchomości i utraconych korzyści.

W punkcie IV wyroku, na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 z późn. zm.), orzekł o kosztach procesu.

Powodowie ponieśli koszt opłaty sądowej od pozwu w wysokości 2.700 zł (k. 1). Ponadto uiścili zaliczki na poczet opinii biegłych w łącznej wysokości 5.500 zł (k. 206, 283 i 354). Wynagrodzenie pełnomocnika powodów wraz z opłata skarbową od pełnomocnictwa wyniosło 3.617 zł. Łącznie zatem koszty po stronie powodowej wyniosły 11.817 zł (2.700 zł + 5.500 zł + 3.617,00 zł).

Koszty pozwanego objęły wynagrodzenie pełnomocnika i opłatę skarbową od pełnomocnictwa, tj. łącznie 3617 zł.

Całość zaliczek wpłaconych przez powodów (5.500 zł) wypłacono biegłym (k. 277-278, 321-322, 356-357, 391-392). Ze skarbu Państwa wypłacono biegłym dodatkowo 1.591,09 zł (k. 393-394, 422).

Powodowie wygrali sprawę w 70 %-ach, zatem należy im się zwrot kosztów w kwocie 8.271,90 zł (70% x 11.817,00 zł).

Pozwana wygrała sprawę w 30 %-ach, zatem należy się jej zwrot kosztów w kwocie 1.085,10 zł (30% x 3.617,00 zł).

Po skompensowaniu powyższych należności powodom należy się solidarny zwrot kosztów w kwocie 7.186,80 zł (8.271,90 zł – 1.085,10 zł).

Sygn. akt I C 1816/13

Zarządzenia

1. odnotować sporządzenie uzasadnienia,

2. doręczyć pełnomocnikom stron odpisy sentencji wyroku wraz z odpisami uzasadnienia;

3. przedłożyć z wpływem apelacji lub po 30 dniach z zpo.

T., dnia 24 marca 2016 r.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Małgorzata Solińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Tczewie
Osoba, która wytworzyła informację:  Sędzia Sądu Rejonowego Andrzej Lubowiecki
Data wytworzenia informacji: